Erda hayot mavjud bo‘lishi uchun eng zarur quvvat manbai Quyosh radiatsiyasi — Quyoshning Yer atmosferasiga kirib keluvchi elektromagnit nurlari hisoblanadi. Quyosh energiyasi fasllar almashuvi bilan bog‘liq barcha atmosfera jarayonlari, shuningdek, ob-havo sharoitlari o‘zgarishi sababchisidir. Quyosh energiyasining yarmiga yaqini biz Quyosh davomi…
Er Koinotda muallaq turgani uchun uning vaznini tarozi pallasiga qo‘yib o‘lchab bo‘lmaydi. Yerning vazni to‘g‘risida gapirilganda, avvalo, u tarkib topgan moddalar miqdori nazarda tutiladi. Yerning massasi, taxminan, 5,976 sekstillion tonnani tashkil etadi. Yaxshiroq tasavvur qilishingiz uchun ushbu raqamni to‘la keltiramiz: davomi…
Er, asosan, qattiq tog‘ jinslaridan tarkib topgan ulkan shar yoki sferadir. Yerning yadrosi ham qattiqdir, chunki ichki jinslar juda katta bosim ostida turadi. Buni batafsilroq ko‘rib chiqaylik. Zamonaviy kosmogonik tasavvurlarga ko‘ra, Yer bundan, taxminan, 5 milliard yil muqaddam birlamchi Quyosh davomi…
Koinotda har bir jism boshqasiga ta’sir etadi, ular o‘zaro tortishadi. Bu tortish kuchi yoki gravitatsiya deb ataladi. Tortish kuchi ikki omilga bog‘liq. Birinchidan, u ob’ekt, jism yoki narsa tarkibida qancha modda borligiga bog‘liq. Jism moddasining massasi qancha katta bo‘lsa, gravitatsiya davomi…
Odamlar bundan bir necha asr muqaddam, Yer tek turadi, Quyosh, Oy va yulduzlar uning atrofida aylanadi, deb o‘ylashgan. Nega shunday deb o‘ylashganini tushunish uncha qiyin emas. Bir qarashda hozir ham shunday tuyuladi. Hech kim Yer aylanishini sezmagan. Nega Yer aylansa, davomi…
Bu savol anglashilmovchilikka ham sabab bo‘lishi mumkin: axir, hamisha Yerning bir tomonida kunduzi bo‘lsa, boshqa tomonida kechasi bo‘ladi. Bu tarzda savol berishning nima keragi bor, deyishingiz ham mumkin. Bir qarashda savol noo‘rinday tuyuladi. Aslida esa bu savolda ham jon bor. davomi…
Keling, ishni Yer va boshqa sayyoralarni aylanishga nima majbur qilishini aniqlashdan boshlay qolaylik. Quyosh sistemasining paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi nazariyalardan biriga ko‘ra, bundan, taxminan, 5 milliard yil muqaddam ulkan chang buluti paydo bo‘lib, aylana boshlagan. Natijada u gardishga aylanadi va uning davomi…
Ba’zi tunlar Oy atrofida, uning chegaralarini yuvib ketadigan ravshan bir yorug‘lik paydo bo‘ladi. Bu yorug‘ halqa galodir, o‘zbekcha aytganda, Oy qo‘tonlaganini bildiradi. Odamlar Oy tevaragida nurli halqa, yoy, dog‘ va ustunlar paydo bo‘lishini bo‘lajak yomg‘ir alomati deb biladi. Ba’zida bunday davomi…
Erda insoniyat paydo bo‘libdiki, Oy uning ko‘zlariga jumboq bo‘lib ko‘rinadi. Qadim zamonlarda odamlar Oyni tun ilohasi, deb hisoblashgan va unga sig‘inishgan. Ammo bugun biz u haqda ancha narsa bilamiz. Hatto sovet va amerikalik olimlar olgan suratlar yordamida uning «teskari» yoki davomi…
Erdan ko‘rinadigan sayyoralarning eng yorqini Venera — Cho‘lpondir. Cho‘lponning kattaligi Yerniki bilan bir xil, uning yuzasida ham tog‘lar va sahrolar bor. Uning atmosferasi zaharli karbonat angidrid gazidan iborat. Ushbu gaz shu darajada zichki, o‘ziga kelayotgan issiqlikni tutib qoladi va sayyora davomi…