Шамолнинг тезлиги қандай ўлчанади?

Шамол эсаётганда сизга унинг тезлиги жуда юқоридай туюлиши мумкин. Кейинчалик об-ҳаво маълумотини эшитганингизда, «шамол тезлиги секундига 10—15 метрни ташкил этгани»ни билиб оласиз. Шамол тезлиги бизни чалғитиши ҳеч гап эмас. Аммо айрим кишилар учун шамол тезлигини аниқ билиб олиш муҳим аҳамиятга эга, шунинг учун ҳам бу тезликни ўлчайдиган илмий усуллар бор.

Илк шамол тезлигини ўлчаш асбобини англиялик Роберт Хук 1667 йили кашф этган. Унинг оти — анемометр. Анемометрнинг турлари кўп, аммо бир ўққа ўрнатилган бир неча алюминий чашка (яримшар шаклидаги предмет)дан иборат асбоб кенг тарқалган. Улар ўққа эркин ўрнатилган бўлиб, шамол қанча кучли эсса, шунча тез айланади. Чашкаларнинг маълум бир вақт ичида неча марта айланганини санаб, шамолнинг тезлигини ҳисоблаб чиқиш мумкин.

Одамлар учишни ўрганганларидан сўнг атмосфера баландликларидаги шамол тезлигини ўлчаш зарурати туғилди. Шу мақсадда ҳаво шарлари учирилар ва улар «теодолит» деб аталувчи махсус оптик асбоб ёрдамида кузатилар эди. Аммо осмонни булут қоплаб, шар кўринмай қолганида кузатув ишларини юритиш мумкин бўлмай қолар эди. 1941 йили метереологик радар кашф этилди. Эндиликда ушбу радар шарнинг ҳаракатини булутлар ортидан кузатиши ҳамда атмосферанинг юқори қатламларидаги шамол тезлигини ўлчаши мумкин.

Одамлар шамол қайси томонга эсаётганини билишга қадим замонлардан бери қизиқади. Мелоддан аввалги 900 йилда черковларнинг шпилига шамолнинг йўналишини кўрсатиб туриши учун флюгерлар ўрнатилган.