Ўлим чоҳига яқинлашиб қолган чаённинг ўлим азобидан тезроқ қутулиши учун ўз-ўзига ниш санчгани тўғрисидаги афсона кўп халқларга маълум. Тадқиқотлар кўрсатишича, бу хаёлий муболаға эмас, балки ҳамма тирик организмларга хос табиий муҳофаза реакцияси экан.

Машҳур француз энтомологи Жан Анри Фабр чаёнлар хулқ-атворини тадқиқ этиб, чор тарафи ёнаётган кўмир билан ўраб қўйилган чаённинг дастлаб ўз заҳарли безини ғазаб билан сочганча зир айланиб югургани, сўнг тўсатдан қотиб қолгани ва тегинилса ҳам ҳеч нарсага эътиборсиз қолганини кузатган. Ҳашаротларнинг гўё ўз-ўзини ўлдириши ҳақидаги тасаввур, мана, қаердан пайдо бўлган.

Аслида чаён иссиққа бардош беролмаган ва каталепсия (қаттиқ асабийлашиш ва ҳаяжондан тахта бўлиб қолиш)га тушиб қолган. Бу ҳол инсонни офтоб урганда беҳуш бўлиб қолиши билан бир хил. Мабода чаён совуқ жойга олиб бориб қўйилса, у яхлаб жонга киради ва ҳеч нарса кўрмагандай яна ўрмалаб кетаверади.

Бу реакция чаённинг иссиқ тропик ва субтропик ўлкаларда яшаши билан боғлиқдир. Тадқиқотчилар аниқлашича, кунлар беҳад исиб ёки кескин совиб кетганда чаён инига кириб, узоқ вақт карахт бўлиб ётади.