Qo‘rqinchli ajdarholar sayyoramizning turli burchaklarida istiqomat qiladigan ko‘p xalqlarning ertak va afsonalarida uchraydi. Ular ulkan, ilonsimon, odamlarga sirtdan dahshat solib turuvchi maxluh tarzida tasvirlanadi. Ajdarholar kom va burun teshiklaridan tutun aralash olov purkab, qattiq na’ra tortganida hatto yer ham titrab davomi…
Brontozavrlar reptiliya asri deb atalmish davrda yashagan dinozavr-reptiliyalar oilasining vakillaridir. Bu asr bundan ikki yuz o‘ttiz million yil burun trias deb nomlangan geologik davrda boshlangan. Bu — dinozavrlar asri yuz oltmish million yil davom etganini anglatadi. Dinozavrlar yerda yurgan reptiliyalarning davomi…
Olimlarning taxmin qilishicha, dinozavrlar 180 million yil burun paydo bo‘lgan va 60 million yillar oldin qirilib bitgan. Dinozavrlar reptiliyalardan tarqagan. Aytgancha, reptiliyalar hayvonlarning alohida sinfi bo‘lib, ular issiqqon emasligi, yerda ham yashay olishi, o‘ziga xos yuragi borligi va aksariyatining tangachalar davomi…
Ilk reptiliyalar Yer ustida 300 000 000 yil burun sayru sayohat qilib yurgan. O‘sha zamonlarda quruqlikda yashovchi hayvonlar orasida eng kattasi amfibiya bo‘lgan. Ammo ular tuxumini suvga qo‘ygan. Ilk reptiliyalar amfibiyalarga o‘xshab ketsa-da, tuxumini quruqlikka qo‘ygan. Ularning nasllari o‘pka va davomi…
Besh yuz million yil burun baliqlardan asar ham yo‘q edi. Toshko‘mir qatlamlari isbot etishicha, ilk bor baliqlar bundan taxminan 460 000 000 yil burun boshlangan ordovik davrida paydo bo‘lgan. Ammo baliqlar ilk bor chuchuk suvdami yoki sho‘r suvda paydo bo‘lgan davomi…
Million yillar oldin Yerda ulkan kaltakesaklar-dinozavrlar yashashgan. «Dinozavr» so‘zi yunoncha bo‘lib, kuchli, dahshatli, og‘ir vaznli kaltakesak ma’nosini beradi. Biroq ko‘pgina olimlar bu istiloh unchalik to‘g‘ri emas, degan fikr bildirishadi, chunki bahaybat kaltakesaklardan tashqari ot, quyon hatto qo‘shoyoqday keladigan o‘lchamdagi dinozavr davomi…
Evolyutsiya nazariyasi bilan hamma ham murosa qilavermaydi, ammo uning tarafdorlarining aytishicha, Yerda hayvonot olami (jumladan baliqlar, qushlar va hasharotlar) bundan 500 million yil burun, ya’ni yerning yuza qismi qurib, okeanlar tarkib topgandan keyin paydo bo‘lgan. Aksar olimlar hayot okeanda dunyoga davomi…
Qazilma o‘simliklar va hayvonlarni o‘rganish tariximizni, million yillar oldin qanday hayvonlar yashaganini bilishimizga yordam beradi. Bu bilan «paleontologiya» fani shug‘ullanadi. Ayrim odamlar qazilma organizmlar juda qadim zamonda yashagan hayvonlarning qoldig‘i, deb o‘ylashadi. Aslini olganda, qazilma organizmlarning uch turi mavjud. Birinchi davomi…
Olimlar jamiki jonivorlarni organizm deyishadi. Inson ham sichqon, baliq, hasharot, daraxt, moychechak singari organizmdir. Bakteriyalar va boshqa ko‘zga tashlanmaydigan mavjudotlar ham organizmlarga kiradi. Barcha jonivorlar ayrim o‘xshashliklarga egadir. Shu bois olimlar barcha tirik jonzotlarni bir so‘z bilan ifodalash uchun «organizm» davomi…
Barcha hayvonlar — eng kattasidan eng kichkinasigacha, fildan tortib kolibri (Amerikada yashaydigan mitti qush)ga qadar, hamma-hammasini bir so‘z bilan fauna deb ataymiz. Yer yuzi mintaqalari turlicha bo‘lgani kabi faunalar ham turlichadir. U ko‘p jihatdan flora va atrof muhit bilan belgilanadi. davomi…