Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Siz Atlantika okeani to‘g‘risida gapirayotganingizda, faqat suvning yuqori qatlamini nazarda tutayotgan bo‘lasiz. Lekin o‘sha suv ostida, okean tubida nima bor? Endi, men Nyu-Yorkdan Atlantika okeani orqali sharqqa sayohat qilyapman, deb faraz qiling. Shunda ko‘z oldingizda qanday manzara paydo bo‘lishini bilasizmi? davomi…
Hamma bir og‘izdan, do‘zaxda-da, deb javob berishi turgan gap. Do‘zax qayerda ekanini esa hech kim aytib berolmasa kerak. Ammo Yerda, to‘g‘rirog‘i, chuqur suv ostida shunday joylar borki, unga borgan kishi, mana sizga do‘zax, shayton saltanati, deb xitob qilib yuborishi hech davomi…
Globus yoki Yer xaritasiga nazar tashlaganingizda ulkan suv havzalariga ko‘zingiz tushadi. Ular okeanlardir. Mavjud to‘rtta okeandan eng kattasi Tinch okeanidir. Odamlar uni kattaligi uchun Buyuk okean deb atashgan. Kattaligi bo‘yicha Atlantika okeani ikkinchi, Hind okeani uchinchi, Shimoliy Muz okeani esa davomi…
Biz vaqti-vaqti bilan Yerga tegishli bo‘lgan, ammo javob topilmay, jumboqligicha qolib kelayotgan ayrim muammolarga duch kelib turamiz. Masalan, okean suvi tarkibidagi tuzni olaylik. U qayerdan paydo bo‘lgan? Biz okean suviga tuz qayerdan tushib qolganini bilmaymiz. Albatta, tuzning suvda erishi, u davomi…
Er tarixida haligacha yechilmagan jumboqlar ko‘p. Shulardan biri okeanlarning paydo bo‘lishidir. To‘g‘risi, biz ular qachon paydo bo‘lganini bilmaymiz. Ammo Yer endi paydo bo‘lgan kezlar ular bo‘lmagani aniq. Balki ular dastlab Yer atrofida aylanayotgan ulkan bug‘ bulutlari ko‘rinishida mavjud bo‘lgandir. Keyinchalik davomi…
Savolga javob izlayotib, xayolingizga keladigan ilk fikr, bu yerda dengiz shovqini, to‘g‘rirog‘i, uning to‘lqinlari shovqini nazarda tutilayotgan bo‘lsa kerak, qabilida bo‘lishi shubhasiz. Qisman bunda ham jon bor. Ammo bu go‘zal shoirona tashbih, o‘xshatishdir, xolos. Shu tariqa shamolni osmonning ovozi, aks-sadoni davomi…
Agar globusga qarasangiz, undagi yonlama (gorizontal) punktir chiziqlarga ko‘zingiz tushadi. Bu chiziqlar yer yuzasini turli zonalarga bo‘ladi. Zonalarning joylashish tartibi ham o‘ziga xos. Ekvator atrofida tropik zona joylashgan. U Yer sharini shimolga ham, janubga ham 23,5 gradus enlilikdagi tasma bilan davomi…
Quruqlik singari dengiz tubi ham o‘nqir-cho‘nqirlardan iborat. Suv ostida ham haqiqiy tog‘lar, vodiylar va botiqliklar bor. Ba’zida ularning suv yuzasidan chuqurligi 10 ming metrgacha yetadi. Suv osti relefi quruqlik relefi singari turli-tumandir. Eng chuqur dengiz botiqligi Marian orollari yaqinidadir. Uning davomi…
O‘lik dengiz dunyodagi eng g‘alati suv havzalaridan biridir. Bundan million yillar muqaddam undagi suv sathi hozirgisidan 420 metr baland bo‘lgan. Bu O‘rta Yer dengizining suv sathidan ham yuqori ko‘rsatkichdir. O‘sha vaqtlar unda hayot bo‘lgan. Ammo buyuk qurg‘oqchilik davrida u nihoyatda davomi…
O‘lik dengiz Yer yuzidagi o‘ziga xos suv havzasiga inson bergan g‘alati nomlardan biridir. Bu dengizni ilk marta yunonlar «o‘lik», Qadimgi Iudeya aholisi esa «sho‘r» deb atagan. Arab mualliflari uni «badbo‘y dengiz» deb tilga olishgan. Bu dengizning o‘ziga xos jihati nima? davomi…