Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Dunyodagi ilk teleskopni gollandiyalik optika mutaxassisi Dans Lippertey yasagan edi. Ammo unga qadar turli olimlar, XIII asrdan boshlab, kattalashtirib beruvchi linzalar yordamida tajribalar qilib ko‘rishgan. O‘ta qashshoq kun kechirgan Lipperteyning kashfiyoti hech kimga ma’lum bo‘lmay qolib ketdi. Oradan bir yil davomi…
Ma’lumki, spektrning o‘zinigina o‘rganish ham munajjimlarga bizdan milliardlab millar narida bo‘lgan yulduzning tarkibini, unda qanday elementlar mavjudligini bilib olish, yulduz temperaturasini o‘lchash, harakat tezligini hisoblab chiqish va bu harakat Yerga tomon yoki Yerdan nariga yo‘nalganini aniqlash imkonini beradi. Spektr oq davomi…
Koinot haqida qanchalik ko‘p bilganing sayin uni tasavvur qilishing shunchalik qiyinlashib boraverishi hayratlanarlidir. Bugun biz Koinotga Yer va Quyosh sistemasining boshqa sayyoralari bilan bir qatorda Quyosh sistemasining o‘zi ham kiradigan Somon Yo‘li galaktikasi, shuningdek, boshqa galaktikalar ham kirishini yaxshi bilamiz. davomi…
Insonning Oy va boshqa sayyoralarni o‘zlashtirayotgani to‘g‘risida o‘qiganimizda, biz atmosfera bilan bog‘liq savollarga tez-tez duch kelib turamiz. Boshqa sayyoralarda ham atmosfera bormi? Olimlar aniqlashicha, hech bir sayyora yoki yulduzning Yernikiga o‘xshash atmosferasi yo‘q. Atmosfera o‘zi nima? Biz uni Yerni o‘rab davomi…
Olimlar (hatto asboblar yordamida ham) Yer qa’riga juda chuqur kirib borish imkoni bo‘lmagani uchun uni o‘rganishda tadqiqotning boshqa usullaridan foydalanishadi. Shunday usullardan biri vulqonlar otilishini o‘rganishdir. Vulqonlar Yer yuzasiga nihoyatda qizib ketgan gazlarni va suyuq tog‘ jinslarini chiqarib tashlaydi. Bu davomi…
Gravitatsiya Koinotdagi bir ob’ektni ikkinchi bir ob’ektga tortib turadigan kuchdir. Bu kuch kosmik ob’ektlarni Yerga tomon harakat qilishga majbur etadi. Faqat Galileo Galiley (1564—1642) zamoniga kelib gravitatsiya kattaligini aniqlashga urinishlar boshlandi. U vaqtga qadar Yer yuzasiga kelib uriladigan predmetning qulash davomi…
Erning andozasi bo‘lmish globusni hammangiz ko‘rgansiz. Globusda Yer shari qiya holda tasvirlanadi. Yerning o‘qi haqiqatan ham qiya va bu biz uchun katta ahamiyatga ega. Faqat Yerning o‘qi globus yoki velosiped g‘ildiragiga o‘xshar ekan, deb o‘ylamang. Yerning o‘qi to‘g‘ri chiziqdir, uni davomi…
Odamlar qadim zamonlarda Yer shari haqida nimalarni to‘qib-bichishmagan. Masalan, uni katta obi non, qalin quymoh yoki toqqa o‘xshatishgan. Bugungi kunda jajji bolakaydan so‘rasangiz ham, u hech ikkilanmasdan bizning sayyoramiz shar shaklida ekanini aytib beradi. Yer sharini nima tutib turadi, degan davomi…
Boshni bundoq ko‘tarib, osmonda g‘ujg‘on o‘ynagan sayyoralar va yulduzlarga boqar ekansiz, shunday bir savol tug‘ilishi mumkin: bir kuni kelib ular to‘qnashib ketmasmikin? Baxtimizga, buning ehtimoli juda kam. Biz osmonga boqqanimizda, qaysi sayyora yoki yulduz boshqasiga nisbatan Yerdan olisroq ekanini aniqlay davomi…
Inson ming yillar mobaynida uchayotgan yulduzni kuzatib, bu qanday sodir bo‘lishi to‘g‘risida xayollarga tolgan. Bir vaqtlar, ular o‘zga dunyolardan uchib keladi, degan qarash ham hukm surgan. Endilikda uchayotgan narsa «yulduz» emasligini yaxshi bilamiz va ularni «meteorlar» deb ataymiz. Ular qattiq davomi…