Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Omar g‘aroyib dengiz jonivorlaridan biri. U qisqichbaqasimonlar oilasiga mansub bo‘lib, daryo qisqichbaqasi, krevetka va langustlarga avloddoshdir. Omarlarning uch turi mavjud. Labradordan to Shimoliy Karolinagacha bo‘lgan Atlantika okeani sohillari o‘zida eng katta Shimoliy Amerika omarlarini ifoda etadi. O‘lchami bo‘yicha undan keyin davomi…
Kulgili savol, deyishingiz mumkin. Ikkiga kirgan bola ham skripkachi skripka chalayotgan odam ekanini biladi. Bu, albatta, to‘g‘ri. Biroq skripka tugul o‘yinchoq garmonni chala olmaydigan skripkachilar bo‘lar ekan: ular jimitday krablardir. Nar skripkachilar feruza-qizg‘ish rang, urg‘ochilari anchayin oddiy: och jigarrang bo‘ladi. davomi…
Qilichdum juda qiziq maxluq. U inglizcha «shoh krabi» deyilgani va krab va o‘rgimchaklarga qarindosh bo‘lgani bilan umuman krab emas. Uning ilmiy nomi — Limulus Polyphemus — ko‘zlarining chiroyliligiga ishoradir. Qilichdumning ko‘zi to‘rtta. Ikkitasi chetga chiqib turadi, qolgan ikkitasi esa boshining davomi…
Qisqichbaqasimonlarda umurtqa bo‘lmaydi, shuning uchun ham ularning tanasi zirh va harakatlanuvchi birikma zirhli lappaklar bilan qoplangan. Ayrim qisqichbaqasimonlar, masalan, dafniyalar juda mayda bo‘ladi: boshqalari — krevetkalar, langustlar, krablar yirikroq bo‘ladi. Qisqichbaqasimonlarning aksariyati suvda: yo dengizda yo toza ko‘llarda yashaydi. Ba’zi davomi…
Ustritsalarga amakivachcha bo‘lgan sakkizoyoqlarning. Ularning qoni g‘ayrioddiy — ko‘k! Kislorodga to‘yingan payti tim ko‘k, venasida esa oq. Bu hayvonlar qonining rangi tarkibidagi metallarga bog‘liq. Umurtqalilarning hammasi, shuningdek, yomg‘ir chuvalchangi, zuluk va uy pashshalarining qoni qizildir. Ko‘pgina dengiz chuvalchanglarining qonida temirning davomi…
Kanareyka boqqan odam borki, «karakatitsa suyaklarini» biladi. Ular, albatta, karakatitsaniki bo‘ladi. Bu suyaklar kanareyka va boshqa xonadon qushlariga tumshuqlarini o‘tkir qilish uchun beriladi. Shu hisobga olinmasa, biz karakatitsa haqida hech narsa bilmaymiz. Karakatitsa — baliq emas, mollyuska. Ular mollyuskalarning «boshoyoqli» davomi…
Bu shayton va farishta mutlaqo ertaklar qahramoni emas. Tabiatda haqiqatan ham uchragani uchun emas. Gap shundaki, ularning tabiati ertaklardagiga sira o‘xshamaydi: farishta — badjahl, shayton esa beozor va himoyasiz. Bu g‘aroyib ikki mollyuska — dengiz farishtasi va dengiz shaytoni shimoliy davomi…
Siz yerda juda sekin harakatlanayotgan shilliqqurtni ko‘rgan va iya, uning birorta ham oyog‘i ko‘rinmaydi, qay tariqa yurarkin, deya o‘yga botgan bo‘lsangiz kerak. Gap shundaki, shilliqqurt tanasining pastki qismi faqat «oyoqdan» iborat! Bu oyoqlar yassi va silliq bo‘lib, uning mushaklari shilliqqurtga davomi…
Agar siz biror gal dengizda bo‘lib, to‘lqinqaytargich g‘ovlar, yumaloq katta toshlar, himoya devorlari yonidan yurgan bo‘lsangiz, chig‘anoq-yopishqoqlarni ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. To‘lqinqaytargich g‘ovlar va yumaloq katta toshlarda siz ko‘rgan ana shu «qatlam» millionlab chig‘anoq-yopishqoqlardan tarkib topgan. Chig‘anoq-yopishqoq oddiy kichkina mollyuskadir. Ular davomi…
Agar o‘z chig‘anog‘ida yotgan, ochilib qolgan ustritsaga qarasangiz, bu jonivorning juda ko‘p funktsiyalarni bajarishiga ishonishingiz qiyin. Keling, ustritsani diqqat bilan o‘rganaylik va uning hayotiga razm solaylik. Atrof muhitga bog‘liq ravishda shakli, katta-kichikligi va chig‘anog‘i bilan farqlanadigan ustritsalarning 100 dan oshiq davomi…