Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Омар ғаройиб денгиз жониворларидан бири. У қисқичбақасимонлар оиласига мансуб бўлиб, дарё қисқичбақаси, креветка ва лангустларга авлоддошдир. Омарларнинг уч тури мавжуд. Лабрадордан то Шимолий Каролинагача бўлган Атлантика океани соҳиллари ўзида энг катта Шимолий Америка омарларини ифода этади. Ўлчами бўйича ундан кейин давоми…
Кулгили савол, дейишингиз мумкин. Иккига кирган бола ҳам скрипкачи скрипка чалаётган одам эканини билади. Бу, албатта, тўғри. Бироқ скрипка тугул ўйинчоқ гармонни чала олмайдиган скрипкачилар бўлар экан: улар жимитдай краблардир. Нар скрипкачилар феруза-қизғиш ранг, урғочилари анчайин оддий: оч жигарранг бўлади. давоми…
Қиличдум жуда қизиқ махлуқ. У инглизча «шоҳ краби» дейилгани ва краб ва ўргимчакларга қариндош бўлгани билан умуман краб эмас. Унинг илмий номи — Limulus Polyphemus — кўзларининг чиройлилигига ишорадир. Қиличдумнинг кўзи тўртта. Иккитаси четга чиқиб туради, қолган иккитаси эса бошининг давоми…
Қисқичбақасимонларда умуртқа бўлмайди, шунинг учун ҳам уларнинг танаси зирҳ ва ҳаракатланувчи бирикма зирҳли лаппаклар билан қопланган. Айрим қисқичбақасимонлар, масалан, дафниялар жуда майда бўлади: бошқалари — креветкалар, лангустлар, краблар йирикроқ бўлади. Қисқичбақасимонларнинг аксарияти сувда: ё денгизда ё тоза кўлларда яшайди. Баъзи давоми…
Устрицаларга амакивачча бўлган саккизоёқларнинг. Уларнинг қони ғайриоддий — кўк! Кислородга тўйинган пайти тим кўк, венасида эса оқ. Бу ҳайвонлар қонининг ранги таркибидаги металларга боғлиқ. Умуртқалиларнинг ҳаммаси, шунингдек, ёмғир чувалчанги, зулук ва уй пашшаларининг қони қизилдир. Кўпгина денгиз чувалчангларининг қонида темирнинг давоми…
Канарейка боққан одам борки, «каракатица суякларини» билади. Улар, албатта, каракатицаники бўлади. Бу суяклар канарейка ва бошқа хонадон қушларига тумшуқларини ўткир қилиш учун берилади. Шу ҳисобга олинмаса, биз каракатица ҳақида ҳеч нарса билмаймиз. Каракатица — балиқ эмас, моллюска. Улар моллюскаларнинг «бошоёқли» давоми…
Бу шайтон ва фаришта мутлақо эртаклар қаҳрамони эмас. Табиатда ҳақиқатан ҳам учрагани учун эмас. Гап шундаки, уларнинг табиати эртаклардагига сира ўхшамайди: фаришта — баджаҳл, шайтон эса беозор ва ҳимоясиз. Бу ғаройиб икки моллюска — денгиз фариштаси ва денгиз шайтони шимолий давоми…
Сиз ерда жуда секин ҳаракатланаётган шиллиққуртни кўрган ва ия, унинг бирорта ҳам оёғи кўринмайди, қай тариқа юраркин, дея ўйга ботган бўлсангиз керак. Гап шундаки, шиллиққурт танасининг пастки қисми фақат «оёқдан» иборат! Бу оёқлар ясси ва силлиқ бўлиб, унинг мушаклари шиллиққуртга давоми…
Агар сиз бирор гал денгизда бўлиб, тўлқинқайтаргич ғовлар, юмалоқ катта тошлар, ҳимоя деворлари ёнидан юрган бўлсангиз, чиғаноқ-ёпишқоқларни кўрган бўлсангиз керак. Тўлқинқайтаргич ғовлар ва юмалоқ катта тошларда сиз кўрган ана шу «қатлам» миллионлаб чиғаноқ-ёпишқоқлардан таркиб топган. Чиғаноқ-ёпишқоқ оддий кичкина моллюскадир. Улар давоми…
Агар ўз чиғаноғида ётган, очилиб қолган устрицага қарасангиз, бу жониворнинг жуда кўп функцияларни бажаришига ишонишингиз қийин. Келинг, устрицани диққат билан ўрганайлик ва унинг ҳаётига разм солайлик. Атроф муҳитга боғлиқ равишда шакли, катта-кичиклиги ва чиғаноғи билан фарқланадиган устрицаларнинг 100 дан ошиқ давоми…