Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Biz tez-tez atrofimizda xonadon pashshalarini ko‘ramiz va ularning g‘aroyib mavjudotligi haqida o‘ylab ko‘rgan emasmiz. Pashshalarning g‘ayrioddiy tomonlari ko‘pki, gapni nimadan boshlashni bilmay boshimiz qotadi. Pashshaning tanasi uch qismdan: bosh, o‘rta yoki ko‘krak hujayrasi va qorindan iborat. O‘rta qismiga uch juft davomi…
Bu savolga: «Jonga tegadigan faqat bitta turi bor!» degan javob bo‘lishi mumkin. Pashshalarning hamma xavfsiz turi shilqim bo‘ladi, ularning turi 40 000 atrofida! Dunyoda pashshadan ozor topmagan joyni topish amrimahol. Iqlimi mo‘tadil vohalarda kimyoviy vositalar va boshqa usullar bilan bu davomi…
Duch kelgan narsani teshib tashlaydigan bu mitti zararli kapalakni bilmaydigan odam dunyoda topilmasa kerak. Kuyani yo‘q qilish maqsadida odamlar nimalarni o‘ylab topishmayapti: har xil zaharli moddalarni va taxir o‘tlarni narsalar ichiga qo‘yishyapti, ammo bularning hammasi bir pul bo‘lmoqda! U esa davomi…
Sizni kapalaklar va kuyalarning ko‘ra olishi, sezishi va hidni bilishi hayron qoldirishi mumkin. Kapalak og‘zida joylashgan a’zolari bilan ta’mni biladi, bu mutlaqo tabiiy. Hidni esa kapalaklar mo‘ylovlari orqali sezadi. Kapalaklarning panjalari uchida o‘rnashgan «burni» bilan hidlaydigan turlari ham bor. Ko‘pgina davomi…
Siz biror marta kapalaklar hech qachon ovqat yemaydi, deguvchi odamlar bilan gaplashib ko‘rganmisiz? Bu haq gap kapalaklarning ayrim turlariga tegishli, sababi uning kapalakka aylanish jarayoni bilan bog‘liq. Kapalaklar umri davomida 100 tadan bir necha mingtagacha tuxum qo‘yadi. U o‘z tuxumlarini davomi…
Bu savol kimlargadir kulgili tuyulishi mumkin, ammo kulishga shoshilmang. Faqatgina ot choptiradiganlarni suvoriy deyishmaydi. Ayni o‘rinda gap boshqa suvoriylar haqida bormoqda. Qachonlardir bog‘ingizda mana shunday manzarani ko‘rgan bo‘lsangiz kerak: kapalak qurti shoxda o‘rmalab yuribdi, to‘satdan uning ustiga shishaday tiniq qanotlari davomi…
Ko‘pchiligimiz daryo hamda ko‘llar sathida bu hasharotlarning sirpanchiq muz ustida konkichilardek uchayotgani va cho‘kib ketmayotganini ko‘rganmiz. Ularning suv ustida bemalol yugurishiga nima yordam beradi? Suvo‘lchagich deb ataladigan bu hasharotlarga e’tibor bilan qaralsa, ularning uzun oyoqlari uchida obdan yog‘ surtilgan tukli davomi…
Bog‘da biron bir toshni ko‘targaningda, uning tagidan kulchadek bo‘lib tizilgan va ko‘plab panjalari bilan tiraqaylab qochayotgan kapalak qurtini ko‘rib qolasan. Qirqoyoqlarning 21 ta kulchasining har birida ikkitadan panja mavjud. Demak, ularning soni 42 ta. Qirqoyoqning bog‘larga foydasi katta. U zararli davomi…
Nur tushishi hamono o‘zini panaga oladigan chuvalchangsimon mavjudotlarni ko‘rish uchun qachonlardir yassitosh yoki chirigan yog‘ochni ag‘darib ko‘rganmisiz? Ana shular mingoyoq bo‘ladi. Tabiiyki, ularning oyog‘i haqiqatan ham mingta yo mingta emasligini bilishga imkoniyatingiz yetmagan. Aslini aytsak, ayrimlarining oyog‘i yuzdan oshiq, ba’zilariniki davomi…
Mingoyoqlar deb 800 ga yaqin turni o‘z ichiga olgan bo‘g‘imli mavjudotlarning katta guruhini aytishadi. Ular dunyo bo‘ylab tarqalgan. Mingoyoq zohiran uzun chuvalchangga o‘xshaydi. Tanasi, odatda, 100 bo‘g‘imdan tashkil topadi. Ammo bundan ko‘p bo‘g‘imlilari ham uchraydi. Bo‘g‘imlarning har ikki tomonida bir davomi…