Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Bog‘ va tomorqalarimizda, o‘rmonlarda tez-tez uchraydigan hasharotlar ana shunday nomlanadi. Bu qo‘ng‘izchalarning 30 mingga yaqin turi mavjud: ammo filcha qo‘ng‘izlarni boshqa hasharotlar bilan adashtirib bo‘lmaydi, chunki ularning ajralib turadigan bir xususiyati — uzun xartumlari bor. Xartumlarining uzunligi tufayli ular filcha davomi…
Kuz yoki bahor kunlari o‘rmon chetida yer kavlashingizga to‘g‘ri kelsa, unchalik chuqur bo‘lmagan joyda sizning yaltiroq qora qanot, anchagina yirik hasharotlarga ko‘zingiz tushishi muqarrar. Bu eng xavfli zararkunandalardan biri tillaqo‘ng‘izdir. Ular qishni yerda o‘tkazadi, bahorda (ko‘pincha may oyida, shu bois davomi…
Er yuzida yashaydigan behisob hasharotlar orasida insonga zarar keltiradiganlari ham bor. Misol tariqasida ochko‘z o‘simlik shirasi, chigirtkalarni olaylik, ularning bosqini oqibatini urushga mengzash mumkin. Tashvish keltiruvchi ana shunday hasharotlar sirasiga kartoshkazorlar kushandasi — kolorado qo‘ng‘izi ham kiradi. Uni uzunasiga o‘tgan davomi…
Qadim zamon odamlari orasida avliyo kopra degan qo‘ng‘iz katta e’tiborga sazovor bo‘lgan. U tinchlik, quyosh va jasur askar ramzi bo‘lgan, ibodatxonalarga bu jonivorning ulkan tasviri tushirilgan. Bezgakka chalingan odamlarning badaniga qo‘ng‘izlar qo‘yishib, davolashgan. Kopralarning urchishi juda g‘alati. Makiyoni yaxshi saqlangan davomi…
Tabiatda foydali va inson uchun zarur bo‘lgan hasharotlarning ko‘p turi bor. Ammo ular orasida chaqadigan va nish sanchadigan, kasalliklar tarqatadigani ham mavjud. Ko‘p hasharotlar chaqqani bilan unchalik zarar yetkazmaydi. Ayrim odamlarning asalari va ari chaqishiga allergiyasi bor. Hasharotlar chaqqanda, ular davomi…
Avvalambor chaqish bilan tishlash so‘zini farqlab olish kerak. Hasharotlar, odatda, odam, o‘simlik va hayvonlarni ovqat topish maqsadida chaqadi. Inson chaqish bilan ukol orasidagi farqni sezmaydi. Aksariyat hasharotlar o‘tkir uchli jag‘larga ega, ular yordamida chaqish o‘rniga terini teshayotgandek bo‘ladi. Shundan so‘ng davomi…
Jimitday hasharotlarning yuragi va o‘pkasi, asabi va miyasi borligiga ishonish qiyin. Aslida hammasi shunday. Boshidagi katta asab markazi hasharotlarning miyasidir. U sezgi qabul qiladi va mushaklarini harakatga keltirish uchun signal beradi. Bu ko‘z ochib yumguncha ro‘y beradi, chunki hasharotlarning barcha davomi…
Biz o‘zimizdan kichkina bo‘lgan tirik mavjudotga qarasak, ba’zi birlarimiz o‘zimizda bo‘lgan a’zolar va organizm funktsiyalari ularda yo‘q, degan xayolga boradi. Hasharotdek mayda vujudning qanday qilib yuragi bo‘lishi mumkin? Jimitday tanada qonni bir zayl aylantirib turadigan qon yurish sistemasi qanday qilib davomi…
Tirik organizm borki, o‘lib qolmasligi uchun nafas oladi. Nafas olish jarayoni — bu kislorod olish uchun havo yutish va qoldiq havoni chiqarib yuborishdir. Biz nafas chiqarayotgan havoda kislorod yo‘q, unda karbonat angidrid gazi va suv bug‘i bor. Biz yutadigan kislorod davomi…
Odamlarning ongida «hasharot» so‘zi qanday taassurot qoldirgan? Odatda, chivin, pashsha, kuya, qo‘ng‘iz kabi zararli hasharotlar ko‘z oldimizda gavdalanadi. Yoki u chumoli, asalari, ari, shuningdek, go‘zal kapalakni xayolimizda jonlantiradi. Mabodo siz ulardan hasharotlarning boshqa turlarini ayt, desangiz yana bitta yo ikkitasining davomi…