Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Uran sayyorasi yashil tusdadir. (Erdan qaraganda) Uran atmosferasidagi metan gazi sayyorani yashil tusga bo‘yaydi. Uni ilk marta havaskor munajjim Uilyam Gershel 1781 yili kashf etgan. Uran Quyoshdan 2 877 mln. km uzoqlikda joylashgan va shuning uchun ham undagi temperatura nihoyatda davomi…
Osmonni birinchi bo‘lib teleskop yordamida tadqiq qilgan buyuk italyan olimi Galileo Galiley 1610 yilda Quyosh sistemasida sayyoralardan biri Saturn — Zuhalning qiziq bir xususiyatga ega ekanini kuzatdi. U Zuhalning ikki yonida qandaydir bo‘rtiklar mavjudligini ko‘rdi. 1655 yili niderland olimi Kristian davomi…
Kosmik kemalar va ochiq kosmosdagi sayohatlar to‘g‘risida o‘qiganimiz sayin Quyosh sistemasidagi boshqa sayyoralarga qiziqishimiz tobora ortib boraveradi. Mars — Mirrixdan keyin bizni eng qiziqtirgan sayyora, shubhasiz, Yupiter — Mushtariydir. Mushtariy, avvalo, kichik bir quyosh sistemasini eslatadi. Bugungi kungacha Mushtariy atrofida davomi…
Olimlar Koinotdan hayot izlayotgani, turli tajribalar o‘tkazayotgani sizga ma’lum. Tabiiyki, hayot izlaganda bepoyon kosmik fazodan ko‘ra o‘zimizning Quyosh sistemamizni tadqiq qilish osonroqdir. Olimlarning fikricha, qandaydir hayot shakli bo‘lishi mumkin bo‘lgan sayyora Mirrix (Mars)dir. Nega ular aynan Mirrixni tanlab olishdi? Bu davomi…
Sayyoralarning bizga har xil bo‘lib ko‘rinishi sababi ularning har biri turlicha moddalardan tashkil topgani bilan bog‘liq. Ularning har biri Quyosh atrofida aylanishi va Quyosh sistemasining qismlari bo‘lishiga qaramasdan, tarkibi bir-biridan farq qiladi. Sayyoralar nimadan tarkib topgani to‘g‘risida ma’lumotlar juda kam davomi…
Biz Quyosh keskin darajada qizigan gazlarning bir necha qatlamidan iborat ulkan shar ekanini yaxshi bilamiz. Lekin bu haqda va Quyoshda ro‘y berayotgan boshqa hodisalar to‘g‘risida qanday qilib bilib oldik? Munajjimlar maxsus asboblar yordamida Quyosh to‘g‘risida ko‘plab ma’lumotlar yig‘ishgan. Bunday asboblardan davomi…
Bunday savol berishning o‘ziyoq shubha uyg‘otadi. Axir, Quyosh abadiy nur sochmaydimi? Afsuski, bunday emas. Biz Quyosh ham oddiy yulduz ekanini, ertami-kechmi, u ham so‘nishini yaxshi bilamiz. Olimlar bir vaqtlar, Quyosh asta-sekin sovib yoki «kuyib kul bo‘lib» boradi, deb taxmin qilishgan davomi…
Quyoshning tutilishida uch samoviy jism: Oy, Yer va Quyosh ishtirok etadi. Ma’lumki, Oy Yer atrofida aylanadi, Yer esa o‘z navbatida to‘xtovsiz Quyosh atrofidagi orbita bo‘ylab harakat qiladi. Shunday qilib, vaqti-vaqti bilan Oy Yer va uni yoritadigan Quyosh o‘rtasiga tushib qoladi. davomi…
Mashhur italyan olimi Galileo Galiley 1680 yili birinchi marta o‘zi yasagan teleskop yordamida Quyoshda dog‘lar borligini ko‘rdi. Dog‘lar teleskopdan Quyoshning oq gardishidagi qora teshiklarga o‘xshab ko‘rindi. Quyoshdagi dog‘larni havoning har bir ochiq kuni kuzatish mumkin. Ularning o‘lchamlari o‘zaro keskin farq davomi…
Shafaqning betakror qizilligi va tovlanayotgan turfa xil iliq ranglardan go‘zalroq bir manzarani uchratish qiyin. Ba’zida bunday manzaraga mahliyo bo‘lib, bexosdan: «Quyoshning qizarganini qarang-a», deb yuborganimizni o‘zimiz ham bilmay qolamiz. Aslida Quyosh qizarmaganini, uning rangi mutlaqo o‘zgarmaganini hammamiz yaxshi bilamiz. U davomi…