Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Baliq oviga ketayotgan bolakay po‘kakdan yasalgan suzgichi nima uchun suvga cho‘kib ketmasligini uylab o‘tirmaydi. Ammo po‘kakning suvga cho‘kmaslik xususiyati qadim zamonlardan beri ma’lum, undan yasalgan qutqarish moslamalaridan esa bundan ming yillar muqaddam foydalanilgan. Po‘kak suvdan ancha yengil. Buning sababi shundaki, davomi…
O‘simliklar tarixida geveya yoki kauchuk daraxtining hayoti juda qiziqarlidir. Ispan bosqinchilari Janubiy Amerikani kashf etgan ilk kunlardanoq rezina sharlar bilan o‘ynayotgan bolalarni ko‘rishib, kauchuk suvni, havoni o‘tkazmaydigan va boshqa xossalarga ega ekanini anglab yetishdi. Rezina shinalar ishlab chiqarila boshlangach, kauchuk davomi…
Banyan ulkan daraxtlar qatoriga kiradi. Ma’lumki, tabiatda mavjud barcha yirik narsalar noqulay vaziyatlarga tushib qoladi. Daraxtlar ham bundan istisno emas. Masalan, nam va ozuqa moddalarining yo‘g‘on daraxtlar tanasi bo‘ylab yuqoriga ko‘tarilishi qiyin bo‘ladi. Shu bilan birgalikda, ularning tanasi sinib ketmaslik davomi…
Evkalipt, asosan, Avstraliya daraxtidir. Ammo u dunyoning boshqa iqlimi issiq bulgan mamlakatlarida ham o‘stiriladi. Uning yaproqlari ajratib chiqaradigan hidli modda havoni tozalash, bezgak yuqtiruvchi hasharot va pashshalarni haydash xossasiga ega. Evkaliptning 500 dan oshiq turi bor. Uning yog‘ochi oq tusdan davomi…
Bir zamonlar evkaliptlar faqat o‘z vatani Avstraliyada o‘sar edi. Ammo bugungi kunda u insonning yordami bilan butun dunyoga tarqalib ketdi. Ularni Yevropada, Afrika shimolida, Hindistonda, Janubiy Amerikada, Amerika Qo‘shma Shtatlarining janubida uchratish mumkin. Evkaliptning tashqi ko‘rinishi uni ilgari ko‘rmagan kishida davomi…
Sekvoyya, shubhasiz, eniga ham, bo‘yiga ham dunyodagi eng katta daraxt hisoblanadi. Ular bir necha asr umr ko‘radi va Amerikaning ko‘rkidir. Sekvoyya AQShning Kaliforniya shtatida o‘sadi. Qarag‘ay yoki kedr singari u ham ignabarglilar oilasiga mansub. Ammo uning bo‘yi juda cho‘zilib ketadi davomi…
Kedr g‘uddasi barcha buyuk narsalar kabi juda sodda tuzilgan. Uning o‘lchami chog‘roq, qora qo‘ng‘ir tusda va tuxumsimon shakldadir. Ammo haqiqiy xazina uning po‘chog‘i ostidadir. Tarkibida oqsil, yog‘ va kraxmal kupligi bo‘yicha kedr yong‘og‘iga teng keladigan mahsulot yo‘q. Kedr yong‘og‘i g‘uddasining davomi…
Qadim zamonlardan to shu kungacha kundalik so‘zlashuv tilida «kedr» so‘zi turlicha talqin qilinadi. Livan kedri «haqiqiy kedr» sifatida hamisha odamlarning e’tiborini tortib kelgan. U muqaddas daraxt hisoblangan va Livanning gerbida ham o‘z aksini topgan. Rivoyatlarda aytilishicha, Sulaymon alayhissalom bu qimmatbaho davomi…
Qarag‘ay barglarining bir necha vazifasi bor. Shunday vazifalardan biri butun daraxt uchun ozuqa ishlab chiqarishdir. Barglarga karbonat angidrid gazi havodan, suv va mineral tuzlar esa tuproqdan keladi. Barglardagi xlorofill Quyosh energiyasini yutadi. Xlorofill Quyosh nurlari ta’sirida suv va karbonat angidrid davomi…
Boshqa daraxtlardan farqli o‘laroq, doimiy yashil daraxtlarning yaproqlari qishda ham to‘kilmaydi. Doimiy yashil daraxtlar ichida eng suyumlisi va mashhuri biz yangi yilda bezaydigan archadir. Bunday daraxtlar qatoriga qarag‘ay, savir (tuyadaraxt), oqqarag‘ay va kedr ham kiradi. Bu daraxtlarning barglari xazon bo‘ladigan davomi…