Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Балиқ овига кетаётган болакай пўкакдан ясалган сузгичи нима учун сувга чўкиб кетмаслигини уйлаб ўтирмайди. Аммо пўкакнинг сувга чўкмаслик хусусияти қадим замонлардан бери маълум, ундан ясалган қутқариш мосламаларидан эса бундан минг йиллар муқаддам фойдаланилган. Пўкак сувдан анча енгил. Бунинг сабаби шундаки, давоми…
Ўсимликлар тарихида гевея ёки каучук дарахтининг ҳаёти жуда қизиқарлидир. Испан босқинчилари Жанубий Американи кашф этган илк кунларданоқ резина шарлар билан ўйнаётган болаларни кўришиб, каучук сувни, ҳавони ўтказмайдиган ва бошқа хоссаларга эга эканини англаб етишди. Резина шиналар ишлаб чиқарила бошлангач, каучук давоми…
Баньян улкан дарахтлар қаторига киради. Маълумки, табиатда мавжуд барча йирик нарсалар ноқулай вазиятларга тушиб қолади. Дарахтлар ҳам бундан истисно эмас. Масалан, нам ва озуқа моддаларининг йўғон дарахтлар танаси бўйлаб юқорига кўтарилиши қийин бўлади. Шу билан биргаликда, уларнинг танаси синиб кетмаслик давоми…
Эвкалипт, асосан, Австралия дарахтидир. Аммо у дунёнинг бошқа иқлими иссиқ булган мамлакатларида ҳам ўстирилади. Унинг япроқлари ажратиб чиқарадиган ҳидли модда ҳавони тозалаш, безгак юқтирувчи ҳашарот ва пашшаларни ҳайдаш хоссасига эга. Эвкалиптнинг 500 дан ошиқ тури бор. Унинг ёғочи оқ тусдан давоми…
Бир замонлар эвкалиптлар фақат ўз ватани Австралияда ўсар эди. Аммо бугунги кунда у инсоннинг ёрдами билан бутун дунёга тарқалиб кетди. Уларни Европада, Африка шимолида, Ҳиндистонда, Жанубий Америкада, Америка Қўшма Штатларининг жанубида учратиш мумкин. Эвкалиптнинг ташқи кўриниши уни илгари кўрмаган кишида давоми…
Секвойя, шубҳасиз, энига ҳам, бўйига ҳам дунёдаги энг катта дарахт ҳисобланади. Улар бир неча аср умр кўради ва Американинг кўркидир. Секвойя АҚШнинг Калифорния штатида ўсади. Қарағай ёки кедр сингари у ҳам игнабарглилар оиласига мансуб. Аммо унинг бўйи жуда чўзилиб кетади давоми…
Кедр ғуддаси барча буюк нарсалар каби жуда содда тузилган. Унинг ўлчами чоғроқ, қора қўнғир тусда ва тухумсимон шаклдадир. Аммо ҳақиқий хазина унинг пўчоғи остидадир. Таркибида оқсил, ёғ ва крахмал куплиги бўйича кедр ёнғоғига тенг келадиган маҳсулот йўқ. Кедр ёнғоғи ғуддасининг давоми…
Қадим замонлардан то шу кунгача кундалик сўзлашув тилида «кедр» сўзи турлича талқин қилинади. Ливан кедри «ҳақиқий кедр» сифатида ҳамиша одамларнинг эътиборини тортиб келган. У муқаддас дарахт ҳисобланган ва Ливаннинг гербида ҳам ўз аксини топган. Ривоятларда айтилишича, Сулаймон алайҳиссалом бу қимматбаҳо давоми…
Қарағай баргларининг бир неча вазифаси бор. Шундай вазифалардан бири бутун дарахт учун озуқа ишлаб чиқаришдир. Баргларга карбонат ангидрид гази ҳаводан, сув ва минерал тузлар эса тупроқдан келади. Барглардаги хлорофилл Қуёш энергиясини ютади. Хлорофилл Қуёш нурлари таъсирида сув ва карбонат ангидрид давоми…
Бошқа дарахтлардан фарқли ўлароқ, доимий яшил дарахтларнинг япроқлари қишда ҳам тўкилмайди. Доимий яшил дарахтлар ичида энг суюмлиси ва машҳури биз янги йилда безайдиган арчадир. Бундай дарахтлар қаторига қарағай, савир (туядарахт), оққарағай ва кедр ҳам киради. Бу дарахтларнинг барглари хазон бўладиган давоми…