Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Odamlar qurbaqa va cho‘lbaqasi urtasida farq borligini bilishsa, hayron qolishi tabiiy. Garchi ma’lum farqlar bo‘lsa-da, asosiy alomatlari bir xil. Ular sovuq qonli hayvonlar guruhiga mansub bo‘lib, ham yerda, ham suvda yashay oladi. Ularning ayrimlari shu qadar o‘xshashki, ularning qaysi biri davomi…
Agar siz qachonlardir ariqqa yaqin joyda yashagan bo‘lsangiz, qurbaqalar xonishidan hayron qolgan bo‘lsangiz kerak. Ular kechasi shu qadar qattiq qurillaydiki, uyqungizni qochirib yuboradi! Erkak qurbaqalar lat topganda qandaydir ovoz chiqaradi, kechalari eshitadigan va bizga yaxshi tanish bo‘lgan qurillashlar modalariga tegishli. davomi…
Garchi qurbaqalar quruqlikda yashasa-da, ularning ko‘p turi tuxum qo‘yish payti suv tomon yo‘l oladi. Odatda, bu bahorda yuz beradi. Qurbaqa ariq cheti yoki chog‘roq ko‘lning sayoz joyidan sokin go‘sha qidirib topadi. Urg‘ochisi kechasi yoki tong azonda ma’lum miqdorda tuxum, urug‘ davomi…
Ham yerda, ham suvda yashovchilarning yana bir nomi amfibiyalardir. Bu so‘z yunonchada «ikki hayotda ham yashaydiganlar» ma’nosini beradi. Ham yerda, ham suvda yashovchilar hayotining avvalini suvda, keyin quruqlikda o‘tkazadilar. Ham yerda, ham suvda yashovchilarning uch guruhi mavjud: ular qurbaqalar, salamandrlar davomi…
Baliqshunos dengizda yashovchi jonivorlarni o‘rganadi. Buning uchun u baliq tutishi va uni o‘ldirib o‘rganishi lozim. Yoki suv tagiga tushib, ularning hayotini kuzatishi kerak. Baliqshunosning asosiy quroli tarkibida spirt yoki formalin bo‘lgan aralashmali idishdir. Bu aralashmasiz uning tutilgan jonivorlarni o‘rganishga vaqti davomi…
Dengiz va okeanlarda nur sochuvchi (olimlar tili bilan aytganda, lyuminestsentsiyaga ega bo‘lgan) baliqlarning mingdan oshiq turi yashaydi. Ular orasida mayda, 7—8 santimetr keladigan fotoblefaron baliqchasi juda ulkan qobiliyatga ega. Fotoblefaronning tarjimasi «nur sochuvchi qovoq» ma’nosini beradi. Uning «miltiroq baliqcha» degan davomi…
Suv osti dunyosida ham go‘zallikda tengi yo‘q mavjudotlar, jannati baliqlar mavjud. Har xil tusli, chaqnoq baliqchalar dengiz tublarida, daryolarda g‘aroyib tarzda nur sochib, suzib yuradi. Odatda, bunday baliqlar tiniq tabiatli tropik kengliklarda yashaydi. Suv benihoya tiniq bo‘lgan paytlarda, marjon qoyalar davomi…
Agar uyingizda akvarium bo‘lsa, ovqatlantirish oson, akvarium sharoitida yaxshi yashaydigan, chiroyli va qaraganingizda zavq beradigan baliqchalar bo‘lishini xohlaysiz. Guppi mana shu talablarga javob beradigan baliqcha, uni ba’zan «kamalakrang baliqcha» ham deyishadi. Nasl qoldirishi o‘ziga xos ekani bilan guppi boshqa baliqchalardan davomi…
Markaziy Amerikada yashaydigan, bo‘yi 20 santimetr (8 dyuym) keladigan mitti baliqning ko‘zi to‘rtta bo‘ladi. Bu baliq, albatta, akvarium va hayvonot bog‘larida ham uchraydi. Ko‘zlarining ikkilangani sharofati o‘laroq ular suv sathida yashashga moslashgan. Suv va havoning nurni har xil singdirishi sizga davomi…
Sardina kichkina sarg‘ish-yashil rangli baliq bo‘lib, seldlar oilasiga mansubdir. Ularning eng kattasi 25 santimetr chiqadi. U boshqa seldlar kabi quritilgan holda ovqatga ishlatiladi. Sardinalar voyaga yetmagan payti tutiladi va ulardan konserva qilinadi. Tutilgan baliqni avvalo, chuchuk suvli hovuzga solishadi. So‘ng davomi…