Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Elektrli ilonbaliq elektrli baliqlar guruhiga kiradi. Ular elektr razryadlari yordamida o‘lja tutadi va dushmanlaridan himoyalanadi. Ular ham boshqa baliqlarga o‘xshash va avloddoshdir, ammo ulardan farqli o‘laroq, elektr energiyasiga ega. Buning qanday hosil bo‘lganini olimlar hozirga qadar aniqlagan emas. Ular orasida davomi…
Ilonbaliq boshqa baliqlar kabi umurtqali bulib, suvda yashaydi va oyqulog‘i bilan nafas oladi. Ular sovuq qonli, demak, ularning tana harorati atrof muhit haroratiga bog‘liq ravishda o‘zgarib turadi. Ilonbaliqlar, asosan dengizlarda yashaydi. Ayrim turlari hayotining ko‘p qismini chuchuk suvlarda, qolgan qismini davomi…
Tishlibaliq sizga javob tariqasida: «Nega siz buni «mo‘ylov» deysiz? Bu umuman mo‘ylov emas!» deyishi mumkin. Bu o‘simtalar mushuk mo‘yloviga o‘xshaydi, shu bois uni ba’zan mushukbaliq ham deyishadi. Aslida tishlibaliqlar mana shu mo‘ylovlari yoki paypaslagichi bilan atrofida nimalar kechayotganini bilib oladi. davomi…
Cho‘rtanbaliq rus xalq ertaklarining sevimli qahramonlaridan hisoblanadi. Ivan galvarsga: «Cho‘rtanbaliq amriday, o‘zim istaganimday», deyilsa bas, uning barcha ezgu maqsadlari ruyobga chiqadi. Ko‘plar ertakdagidek kuchli, g‘ayrioddiy baliqlarni chuqur daryo havzalarida yashaydi, deb tasavvur etadilar. O‘z o‘ljasini ancha-muncha oshirib-toshirib gapiradigan nafaqat baliqchilar, davomi…
Ayrim tur baliqlar odamga shikast yetkazishi mumkin. Odatda ular qo‘rqoq bo‘ladi va o‘z hayotidan qo‘rquvga tushib, g‘azab bilan tashlanadi. Ularning hujum quroli yo o‘tkir tishlari, yo kuchli va uzun dumi bo‘ladi. Mana shu xavfli baliqlar sirasiga muren kiradi. Zohiran u davomi…
Kambalalarning deyarli barchasi noyob taom hisoblanadi. Yevropa paltusi esa benihoya mazali baliqlardan biri. Kambalalar oilasiga mansub baliqlarning eng yirigi oqish paltusdir. Bu baliqning jigari tarkibida boy A vitamini, shuningdek, B vitaminining mavjudligi ma’lum bo‘lgach, paltusning atay iziga tushdilar, aynan uni davomi…
Boshi otga o‘xshash bu «hayvon» ko‘proq o‘yinchoqni eslatadi. Aslida, toycha — dengiz balig‘i, mayda ajdarho. Toycha suv o‘simliklari chakalakzorida yashashni xush ko‘radi. Bu yerda u o‘zining yolg‘iz yelka suzgich-eshkagi bilan harakat qiladi. Uning bundan boshqa suzgich moslamalari yo‘q. Dengiz toychasi davomi…
Juda ko‘p g‘alati baliqlar bor, ularning tuzilishi boshqa hayvon yoki qushlarnikiga o‘xshab ketadi. Hayvonshunoslar ularni tashqi ko‘rinishiga, harakatlanish yo‘siniga yoki o‘ljani qanday topib yeyishiga qarab tasniflaydilar. Hech qachon nur yetib bormaydigan okeanning eng chuqur joylarida ham baliqlar yashaydi. Ana shunday davomi…
Dum aksariyat hayvonlarning yakkayu yagona qurolidir. Qora dengizda g‘alati maxluq — dumi ingichka, yapaloq baliq yoki dengiz mushugi yashaydi. Bu baliqlar zohiran katta dastali-dumli tovaga o‘xshaydi. Dumg‘azasi tagidan uzun, yassi, chetlari kertiklangan va nayzaday o‘tkir tikanak o‘sib chiqadi. Dengiz mushugi davomi…
Dengiz o‘simlik va hayvonlarining aksariyati 200 metrdan oshmaydigan chuqurlikda yashaydi. Undan chuqurroq joylarda hayot kechirish qiyin. Bir kilometr chuqurlikda suv juda sovuq va qop-qora bo‘ladi. Bu masofaga quyosh nuri yetib kelmaydi. Shu bois bu yerlarda o‘simliklarni uchratmaymiz. O‘simlik uchun esa davomi…