Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Ilonlarga qaraganimizda, biz uzun va silliq, oyoqsiz, boshi uzun dumiga birikib ketgan hayvonni ko‘ramiz. Biroq boshi va dumi orasida katta, murakkab gavdasi mavjud. Ilonlarning boshqa umurtqali hayvonlarga xos umurtqasi, ovqat singdiradigan sistemasi, jigari va yuragi, mushaklari, bezlari va boshqa a’zolari davomi…
Ajdar deganda qadimiy yunonlar va rimliklar ilohiy kuch tomonidan in’om etilgan ilonga o‘xshash vahimali bir maxluqni tasavvur etganlar. Bu olabo‘jining paydo bo‘lishi ham ularning nazarida, notabiiy kechgan: xo‘roz buzilgan tuxum qo‘ygan, ilon va cho‘lbaqasi ularni bosib jo‘ja ochirtirgan, qanotsiz badbashara davomi…
Reptiliyalar (sudralib yuruvchilar)ning ayrim turlari odamga hujum qiladi. Ular o‘zlarini muhofaza etayotgan yoki qo‘rqqan paytlaridagina hujum qiladi. Aksariyatining komida zaharli nayza-tishlari bor, boshqa birlarining juda o‘tkir tishlari mavjud. Xavfli, zaharli sudralib yuruvchilar asosan issiq mamlakatlarda yashaydi. Meksika va Janubiy Amerikada davomi…
Agar kaltakesak dumi dushman changaliga yoki tishiga tushib qolsa, u dumidan ayriladi. Bunday qobiliyat himoya reaktsiyasi deyiladi. Eski a’zo o‘rniga yangisini o‘stirish qobiliyati regeneratsiya (tiklanish) deyiladi. Kaltakesaklar uz dushmanlari, asosan qush va yirtqichlardan shu tariqa qutula olish qobiliyatiga ega. Shu davomi…
Kaltakesaklar timsohlar, toshbaqalar va ilonlar kabi reptiliyalar, sudralib yuruvchilar sinfiga mansubdir. Kaltakesaklarning 3 mingdan ziyod turi mavjud. Kaltakesakning panjasi to‘rtta, tanasi ingichka va dumi uzun bo‘ladi. Kaltakesaklarning hammasi bir yilda bir necha marta o‘zlarining tangachali terisini almashtiradi. Ular qutb mintaqalaridan davomi…
Reptiliyalar (sudralib yuruvchilar) sovuq qonli mavjudot, aksariyatining terisi muguzsimon tangachalar bilan qoplangan. Ular o‘pkasi yordamida nafas oladi, tana harorati o‘zgarib turadi. Tuxum qo‘yib ko‘payadi. Reptiliyalarning to‘rt turi bor: toshbaqalar (dengiz va quruqlikdagi), timsohlar, gatteriylar (tumshuqboshlar) va kaltakesak hamda ilonlar (tangachali). davomi…
«Sudralib yuruvchi» deganda odam darrov ko‘z oldiga ilonlarni keltiradi. Aslini olganda, hayvonlarning bu guruhi o‘ziga bir talay sudralib yuruvchilarni jam etgan. Hayvonot saltanatida sudralib yuruvchilar ham yerda, ham suvda yashovchilar va parrandalar o‘rtasidagi o‘rinni egallaydi. Olimlarning fikricha, parrandalar bir necha davomi…
Suv alvastilari yoki aksolotlari birinchi bor 1865 yilda Meksikadagi Sochimilko ko‘lida uchragan. «Aksolotl» atsteklar tilidan olingan bo‘lib, «suv ajdarhosi», «suv gazandasi» va «suv iti» deb har xil talqin qilinadi. Olimlar uchun oyqulog‘i va dumida suzish pardasi bo‘lgan suv alvastisi ko‘p davomi…
Biror marta salamandrlarni ko‘rganmisiz? Bu maxluq ko‘rinishdan o‘ta xunuk. Ularning issiqqa chidamli terisi, uzun dumi va qulay joylashgan panjalari kaltakesakni eslatadi. Silliq yaltiroq terisi doimo namchil ko‘ringanidan ular olovga tushganda ham hech qanday shikast topmaydi degan afsona tug‘ilgan bo‘lsa kerak. davomi…
Tritonlar ham yerda, ham suvda yashaydigan dumli hayvonlar guruhiga kiradi. Ham yerda, ham suvda yashaydigan hayvonlar sinfiga qurbaqa va cho‘lbaqalari ham kiradi. Ham yerda, ham suvda yashaydigan hayvonlar hayotining bir qismini quruqlikda, bir qismini suvda o‘tkazadilar. Hozir ham yerda, ham davomi…