Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Dengiz toshbaqalari hayotining asosiy qismini suvda o‘tkazadi. Shuning uchun ham ularning tana tuzilishi suv ofatlariga moslashgan. Agar toshbaqalarning chaqqon va chiroyli suzishini kuzatsangiz, ularni hech qachon beo‘xshov va imirsiragan deb o‘ylamaysiz. Odamlar esa ularga xuddi shunday laqab taqishgan. Toshbaqalar yo‘nalishini davomi…
Dengiz, chuchuk suv va quruqlikda yashaydigan toshbaqalarning hammasi tashqi zirh bilan qoplangan, tangachasimon terisi va dag‘al, qotib ketgan burni bo‘ladi. Ularning hammasi o‘pkasi bilan nafas oladi va ikki: tashqi va ichki qismdan iborat zirhga ega. Mana shu oraliqda toshbaqa boshi davomi…
Mavjud hayvonlarning shu bugunga qadar yetib kelgan qadimiy turlaridan biri toshbaqalardir. Hozirgi kunda ularning 250 ta har xil turi bor. Ular orasida og‘irligi 500 kilogramm keladigani ham va juda kichkintoyi ham mavjud. Birlari suvda yashasa, boshqalari quruqlikda yashaydi. Toshbaqalar asosan davomi…
Shaqildoq ilon haqiqatan ham qo‘rqinchli ilon. Odamlar u haqda ajoyib tarix yaratishgan, emishki, ilon chaqishdan oldin dumlari bilan shovqin soladi, ayni vaqtda uni unchalik xavfli deb hisoblashmaydi. Afsuski, hamma vaqt ham shunday emas. Shaqildoq ilon shaqillagan payti u rostdan ham davomi…
Ilonlarning bir turi gadyuka deb nomlanadi. U Yer yuzidagi bir qancha zaharli ilonlardan iborat bo‘lgan vipera (gadyukasimon ilonlar) oilasiga mansubdir. Ilonlarning bu guruhiga shaqildoq ilonlar, mokasinli suvilonlar, yapaloqboshlar, Janubiy Amerika bushmeysterlari, Yevropa oddiy gadyukasi va muguzli Afrika gadyukasi kiradi. Kleopatrani davomi…
Ko‘zoynakli shohilon garchi Janubiy Xitoy, Hindixitoy va Filippinda yashasa-da, uni Himolay va Gang kabi Hindistonning ramzi hisoblashadi. Dunyodagi eng katta zaharli ilon (uning bo‘yi besh metrgacha yetadi) botqoqzor chakalaklarda, tog‘larda, choy va kofe plantatsiyalarida uchraydi. U aqlli va ehtiyotkor bo‘lib, davomi…
Odam hamma vaqt ilondan qo‘rquv va ijirganish tuyib kelgan. Ularning tashqi ko‘rinishi, harakatlanish usuli va ilonlar zahridan odamlar o‘lgani haqidagi ma’lumotlar mana shu qo‘rquv tug‘ilishiga sabab bo‘lgan omillardir. 2000 dan oshiq ilonlar turi mavjud. Ular yerda, tuproq qatlamida, suvda va davomi…
Ko‘pchiligimiz ilonlarning hammasini bir deb bilamiz. Ular orasida farq borligini eshitgan bo‘lsak-da, lekin bu farq unchalik katta emasligiga shubha hilmaymiz. Ana shunday farqlarning biri turli turdagi ilonlarning turli yo‘sinda ko‘payishidir. Aytaylik, shaqildoq ilon, yapaloqbosh ilon va suvilonlar tuxum qo‘ymasdan bolalaydi. davomi…
Ilonlar reptiliyalarga mansub, hamma reptiliyalar singari ularning terisi tangachali va quruq bo‘ladi. Kaltakesaklar, alligatorlar, timsohlar, dengiz va quruqlik toshbaqalari ilonlar oilasiga mansubdir. Dunyoda ilonlarning 2000 dan ziyod turi bo‘lib, ular: qutblar va ayrim orollardan tashqari yerda ham, yerostida ham, daraxtlar davomi…
Ilonlar harakatiga nazar solganingizda, birinchi navbatda ikki narsadan hayron qolasiz. Birinchisi, u qanday harakatlanadi: oyoqlari ko‘rinmaydi, uning tanasini hech narsa oldinga surayotgani ham, tortayotgani ham yo‘q — baribir harakat qilmoqda! Ikkinchisi, ilon tanasi yer bo‘ylab suzib boradi, go‘yo suyaksizday! Shunga davomi…