Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Qushlarning qoni issiq. Qushlar reptiliyalarning olis avlodlari bo‘lib, ularning alomatini qisman saqlab qolgan. Masalan, panjasidagi terisi. Reptiliya kabi ular ham tuxum qo‘yadi. Lekin ularning qoni issiq. Ularning tana harorati hatto odamlarnikidan yuqoridir. Bu qushlarning bizdan ko‘ra harakatchan yashashi bilan bog‘liqdir. davomi…
Qushlar tangachasimon reptiliyalardan rivojlangan. Million yillar oldin tangachalar patga aylangan, old oyoqlari esa qanotga aylangan. Qushlarning tuzilishi ham ajoyib. Ularning skeleti uchishiga mos tarzda kavak suyaklardan tarkib topgan. Qanotlarining harakatlanishiga kuchli ko‘krak mushaklari yordam beradi. Ayrim qushlarning katta va keng davomi…
Evolyutsiya nazariyasini hamma ham qabul qilavermaydi, ammo uning tarafkashlari qushlarning paydo bo‘lishi haqida o‘z xulosalariga ega. Qushlarning uchish qobiliyatiga bog‘liq turli, mutlaqo o‘ziga xos a’zolari mavjud. Ular issiq qonli bo‘lishadi, chunki issiq qonli hayvonlar kuchni ovqatdan juda tez oladi. Ularning davomi…
Balki siz suvga yashirinib turgan timsohni va undan vahimaga tushib, tumtaraqay bo‘lib qochayotgan odamlarni kinolarda ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Timsohlar, haqiqatan ham yonidan o‘tayotgan odamlar uchun shu qadar xavflimi? Nima desangiz deng-u, lekin bu haqiqat: timsohlar ko‘zoynakli ilonni istisno etganimizda, boshqa davomi…
Er yuzida katta-kichik timsohlarning 20 dan oshiq turi yashaydi. Ularning eng kattasi gavialdir, ularning ayrimlarining bo‘yi yetti metrdan oshadi. U ham timsohlarning qadimiy turlaridan sanaladi. Gaviallarning ajdodlarini dinozavrlar deb hisoblashadi. Ular bundan 200 million yil oldin Hindiston daryolarida yashagan va davomi…
Timsohlar suvda sudralib yuruvchilarga mansub va tashdan qaraganingizda kaltakesaklardan farq qilmaydi. Ularning guruhi Yerda qadim zamonlardan buyon yashab keladi. Yerning butun tropik mintaqasida timsohlarning 24 turi hayot kechiradi. Ularning makoni — sekin oqar daryolar va quyosh taftida isiydigan suv havzalaridir. davomi…
XVI—XVII asrlar sayyohlarining hikoyalariga qaraganda, bunday toshbaqalar Madagaskarda juda ko‘p uchragan. Ular 2000—3000 tadan bo‘lib, poda bo‘lib yurgan. Hindistonga yo‘l olgan kemalar toshbaqalardan g‘amlab olish uchun albatta, mana shu orolga to‘xtab o‘tgan, bu bahaybat jonivorlarni bosib tutib, Yevropa bozorlariga olib davomi…
Uzoq Sharqda, Vetnamda va Tayvan orolida trioniks degan toshbaqalar yashaydi. Bu yunonchadan tarjima qilinsa, «uch tirnoq» degan ma’noni anglatadi. Cho‘zinchoq xom blinga o‘xshagan trioniks toshbaqasi uchta o‘tkir tirnoqli pardali panjalarini asta-asta qo‘yib, havzalar tubida bamaylixotir sudralib yuraveradi. Bu toshbaqalarni «yumshoq davomi…
Dengiz toshbaqalari bir joyda muqim yashamaydi. Har mavsum qirg‘oqqa chiqib, tuxum qo‘yishdan oldin urg‘ochi dengiz toshbaqalari albatta issiq joyini tashlab, boshi oqqan tomonga suzib ketadi. Goho faqat o‘zlariga tanish bo‘lgan orollarni izlab minglab kilometr masofa bosadi. Ularning sayohati, albatta, maqsadsiz davomi…
Ham yerda, ham suvda yashagan toshbaqalarning eng yirigi arxelondir, afsuski u bugunga qadar yetib kelmagan. U mezozoy davrida yashagan, uzunligi 3,05 metr bo‘lgan. Burungi zamonlardagi toshbaqa go‘shti shinavandalari arxelon toshbaqasining boshiga yetgan. Mavjud toshbaqalarning eng yirigi terili dengiz toshbaqasidir. Uning davomi…