Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
O‘rmon loyxo‘ragi ko‘p yillardan buyon olimlar diqqatini o‘ziga tortib kelmoqda. Yashirinish bo‘yicha o‘rmon loyxo‘ragiga teng keladigan qush topilmaydi. Uning patlarini ko‘rib, niqobga xaltaning naq o‘zi deysiz. Oq va qora xolli, qo‘ng‘ir tusli patlari yelkasini va qanotlarini o‘rab olgan. Bu olachiporlik davomi…
Tasavvur qiling, o‘rmonda ketyapsiz va nogahon musiqa qulog‘ingizga chalinadi, guyo qandaydir musiqachi daraxt ustida o‘tirib, nay chalmoqda. Musiqachi shu qadar kichkinaki, barglar orasidan ko‘zingizga darrov tashlanmaydi. Yaqin atrofda turib, sehrli qo‘shiqni tinglang, ammo uning ortidan, ayni shu daraxtdan qulog‘ingizni batang davomi…
Ko‘plar mazaxchini boshqa qushlar sayrog‘i va qichqirig‘ini qoyilmaqom bajarishini e’tiborga olib, uni boshqa narsaga yaroqsiz, deb hisoblaydilar. Bu qushning taqlidchilik qobiliyati aqlni tong qoldiradi. Kuzatuvchilardan birining aytishicha, 10 daqiqa mobaynida mazaxchi 32 qushning sayrog‘ini o‘xshatgan ekan! Mazaxchi boshqa qushlar sayrog‘ini davomi…
G‘arb xalqlarining «baxt qushining ortidan tushib», degan iborasi «baxt qidirib» degan ma’noni tashiydi. Rossiyada baxt qushi timsoli XX asr boshlarida belgiyalik yozuvchi M. Meterlinkning «Baxt qushi» («Sinyaya ptitsa») pesasi sharofati bilan ma’lum va mashhur bo‘ldi. Baxt qushi go‘zallik timsoli, yetib davomi…
Avstraliyada yashaydigan bu qushni lirodum deyishadi. U o‘zining bu g‘ayritabiiy nomi bilan avvalambor lira — eski musiqa asbobiga o‘xshaydigan dumidan qarzdordir. Chetki rulsimon patlari g‘aroyib tarzda buralib, lira asosini, juda kup kumush qanotlari esa uning torlarini eslatadi. Oilaning eng yirik davomi…
Vyuroklar katta oilani tashkil etib, daraxtda yashaydigan qushlar turkumiga mansub qush. Unga Britaniyada keng tarqalgan qushlar (masalan, chumchuqlar, sariq tumshuqlar va konoplyankalar) va kanareykalar kiradi. Kanareykalarni juda ko‘p mamlakatlarda parvarishlashadi, ammo uning asl vatani Kanar, Madeyra va Azor orollaridir. Erkin davomi…
Aksariyat qushlarga biz xayrixohlik bilan qaraymiz va ularni do‘stlarimiz, deb bilamiz. Gap qarg‘a haqida ketganda, darrov kayfiyatimiz xomush tortadi. Ma’lumki, fermerlar ko‘rganda qo‘rqadi va yaqin yo‘latmaydi, degan uy bilan ularga qarshi qo‘rg‘ich o‘rnatadilar. Garchi qarg‘alarning axlatchi sifatida sal-pal foydasi tegsa-da, davomi…
Go‘ngqarg‘alar uchib kelishi hamono sokin daraxtzorlar chug‘ur-chug‘ur va pir-pirlar og‘ushida qoladi. Dastlabki kunlar ular quvonch hissiga to‘lib, gala-gala va yakkam-dukkam bo‘lib dalalar uzra uchadi, hatto parvoz chog‘i bir-birlari bilan to‘qnashib, janjallashadilar, daraxtlarga kelib qo‘ngach, boshini pastga egib, dumlarini kerib va davomi…
Qaldirg‘ochlar xatti-harakatini uzoqroq kuzatib tursangiz, ular faqat hayotdan quvonishni biladiganday tuyuladi. Ular kun bo‘yi shodonlik bilan havoni tilib, quyosh sarobida bir-birining ortidan quvib, ertadan kechgacha uchgani uchgan. Qaldirg‘ochlar masrur va quyoshdan zavq olayotganday tuyuladi. To‘g‘ri, qaldirg‘ochlar haqiqatan ham quyoshdan quvonadi, davomi…
Kuz kelishi bilan qushlarning uyalarini tark etib, gala-gala bo‘lib, uzoq o‘lkalarga qishlovga uchib ketishini ko‘pchilik biladi. Bahorda, yerlar endi-endi eriy boshlab, daraxtlarda kurtaklar nish ota boshlashi bilan qushlar ham qaytib keladi. Boshqa qushlar galasi bilan birga uzundumli qutb krachkasi ham davomi…