Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
«Meva» so‘zi o‘simlikning guldan rivojlanadigan va urug‘i bor etli qismidir. Sabzavotlar esa o‘t o‘simliklardir. O‘t o‘simlikning yumshoq poyasi va mayda yoki yog‘ochga xos bo‘lmagan hujayrasi bo‘ladi. Botaniklar o‘simlikning tarkibida urug‘ bo‘lgan qismini meva deb ataydi. Ular mevalarni uch sinfga bo‘lishadi: davomi…
Bu savolga javob berish qiyin. Aksariyat hollarda bu savolga, daraxt qancha yashay olsa, shuncha yashaydi, deb javob beriladi. Darhaqihat, ko‘pincha daraxtlar kesilishi yoki tashqi muhitning ta’siri oqibatida yoshini yashay olmaydi. Aslida turli daraxtlar turlicha yashaydi. Eman bir yarim-ikki ming yil, davomi…
Gapning po‘stkallasini aytganda, ular o‘rtasidagi farq vaqtdangina iborat. Biz aynan bir xil o‘simlik — polizlar qiroli xususida so‘z yurityapmiz. Keling, gapni bir boshdan boshlay qolaylik. Kimdir meva, boshqa birov esa reza meva deb ataydigan bu o‘simlikning vatani kartoshkaniki bilan bir davomi…
Bir daraxtdan boshqa bir daraxtning mevasini olish mumkinmi? Albatta. Buning uchun payvandlash lozim bo‘ladi. Agar nok daraxtining shoxidan bir qalamcha olinib, behi daraxtining po‘stlog‘idagi chuqurchaga joylashtirilsa, undan nok shoxchasi o‘sib chiqadi. Behi daraxtida bir vaqtning o‘zida ham behi, ham nok davomi…
Bug‘doy inson yetishtira boshlagan eng qadimiy ne’matlardan biridir. Bundan ko‘p ming yillar muqaddam ibtidoiy odam oziq qidirib yurib, bug‘doy donini tatib ko‘radi. U yeyishli bo‘lishi bilan birga to‘yimli ham edi. Odamlar dastlab xom donni chaynashgan, keyinchalik uni qo‘rga ko‘mib pishiradigan davomi…
Qizig‘i shundaki, o‘simliklarning ham ozuqa ishlab chiqaradigan «fabrikasi» bor. Yashil barglar ana shunday «fabrika»dir. Olma va shaftoli mevalari shirinligini hammamiz yaxshi bilamiz. Demak, ularning tarkibida qand moddasi bor. Ammo u qayerdan paydo bo‘ladi? Ularni shaftoli va olma daraxtlarining yaproqlari ishlab davomi…
Bu o‘simlik o‘zining chiroyi bilan ne-ne shoirlarni, rassomlarni va oddiy tabiat shaydolarini hayratga solmagan deysiz. Uzun poyadagi oltin boshchalar to‘lqinlarni tutadigan lokator kabi doimo quyoshni izlaydi, unga intiladi. Unga oshiqi beqaror bo‘lib, hijronda bir-biriga talpinayotgan oshiq-ma’shuqlar kabi qaytadan oftob chiqishini davomi…
Har bir urug‘ kelgusi o‘simlik solib qo‘yilgan xaltachani eslatadi. Urug‘ning tarkibida mayda yangi o‘simlik bilan bir qatorda uning oziqlanishi uchun zarur bo‘lgan moddalar ham bo‘ladi. Agar katta urug‘lardan loviyani o‘rtasidan ikkiga bo‘lsangiz, uning ichida o‘simlik murtagi va oziqni ko‘rishingiz mumkin. davomi…
Agar yeryong‘oq qo‘zog‘iga razm solinsa, u xuddi loviya yoki no‘xatnikiga o‘xshaydi. Darhaqiqat, yeryong‘oq o‘sha o‘simliklar oilasiga mansub. Yeryong‘oq buta holida o‘sadi, uning gullari ham no‘xat gullarini eslatadi. Gul yaproqlari so‘lishi bilan qo‘zoqning bir qismi cho‘zilib ketadi va uchi tuproqqa botadi. davomi…
Bu savol hech biringizning xayolingizga kelmagan, desak, xato bo‘lmaydi. Biz zamburug‘larni yaxshi ko‘ramiz va shuning uchun ularni tergani o‘rmonga boramiz. Ammo nega ular aynan o‘rmonda o‘sadi? Aniqlanishicha, odamlar zamburug‘siz ham yashashi mumkin ekan, ammo ular o‘rmonga juda ham kerak. Har davomi…