Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Atmosfera bosimlari o‘rtasidagi farq shamol turishiga sabab bo‘ladi. Shamol yuqori bosimli mintaqadan past bosimli mintaqa tomon harakat qiladi. Bosimlar o‘rtasidagi farq qancha yuqori bo‘lsa, shamol shuncha kuchli bo‘ladi. Shamolning kuchi Bofort shkalasi bo‘yicha o‘lchanadi. Bu shkala 12 ballikdir. Dorga osilgan davomi…
Kokos yong‘oqlari yoki kokoslar palmaning mevasi ekanini hamma bilsa kerak. Ularning po‘chog‘i qattiq bo‘lgani uchun ham etini zaha bo‘lishdan saqlaydi. Chunki kokos pishgach, ancha balandlikdan yerga tushadi. Kokos yong‘oqlarining diametri 8 — 20 santimetrgacha yetadi. Qattiq po‘choq ostida unchalik qalin davomi…
Ba’zida osoyishta va tiniq havodan to‘yib-to‘yib nafas olish uchun ko‘chaga chiqamiz. Besh-o‘n qadam bosib ulgurmasimizdanoq to‘satdan shamol ko‘tariladi. Garchi uni ko‘rmasak ham, qaydan paydo bo‘lganini bilmasak ham, uni qo‘llarimiz, yuzimiz bilan sezamiz. Shamol havo massasining Yer uzra ko‘chib yurishidir. Havoni davomi…
Erni o‘rab turuvchi va ko‘plab mil masofa yuksaklikka cho‘zilib ketgan ulkan havo okeani Yerning tortish kuchi ta’siri bilan ushlab turiladi. Shunga asosan, havo ham muayyan og‘irlikka ega. Havo butun atrofimizni qurshab turgani uchun o‘zi to‘ldirgan har bir predmetning og‘irligini ko‘paytiradi. davomi…
Erni qalin atmosfera qatlami o‘rab turadi. Yer atmosferasi 20 ga yaqin gazlardan tarkib topgan. Ulardan asosiysi kislorod va azot gazlaridir. Shuningdek, uning tarkibida suv bug‘lari va chang zarralari ham bor. Havo ham materiyaning boshqa istalgan turi kabi materiyadir va uning davomi…
Er yuzasidan 20—25 km balandlikdagi stratosferada ozon qatlami joylashgan. U barcha tirik mavjudotni koinotdan kelayotgan zararli nurlardan himoya qiladi. Agar ozon qatlami bo‘lmaganida, Quyosh butun sayyorani kuydirib yuborgan bo‘lar edi. Endi ozon «ko‘ylagi» to‘satdan yirtila boshlaganini tasavvur qilib ko‘ring… Keyingi davomi…
Erda hayot mavjud bo‘lishi uchun eng zarur quvvat manbai Quyosh radiatsiyasi — Quyoshning Yer atmosferasiga kirib keluvchi elektromagnit nurlari hisoblanadi. Quyosh energiyasi fasllar almashuvi bilan bog‘liq barcha atmosfera jarayonlari, shuningdek, ob-havo sharoitlari o‘zgarishi sababchisidir. Quyosh energiyasining yarmiga yaqini biz Quyosh davomi…
Er Koinotda muallaq turgani uchun uning vaznini tarozi pallasiga qo‘yib o‘lchab bo‘lmaydi. Yerning vazni to‘g‘risida gapirilganda, avvalo, u tarkib topgan moddalar miqdori nazarda tutiladi. Yerning massasi, taxminan, 5,976 sekstillion tonnani tashkil etadi. Yaxshiroq tasavvur qilishingiz uchun ushbu raqamni to‘la keltiramiz: davomi…
Er, asosan, qattiq tog‘ jinslaridan tarkib topgan ulkan shar yoki sferadir. Yerning yadrosi ham qattiqdir, chunki ichki jinslar juda katta bosim ostida turadi. Buni batafsilroq ko‘rib chiqaylik. Zamonaviy kosmogonik tasavvurlarga ko‘ra, Yer bundan, taxminan, 5 milliard yil muqaddam birlamchi Quyosh davomi…
Koinotda har bir jism boshqasiga ta’sir etadi, ular o‘zaro tortishadi. Bu tortish kuchi yoki gravitatsiya deb ataladi. Tortish kuchi ikki omilga bog‘liq. Birinchidan, u ob’ekt, jism yoki narsa tarkibida qancha modda borligiga bog‘liq. Jism moddasining massasi qancha katta bo‘lsa, gravitatsiya davomi…