Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Atrof-muhitning temperaturasi pasayib, suv muzlashi natijasida muz hosil bo‘ladi. Muzlagan suvning hajmi ancha kengayadi. O‘n litr suvdan, taxminan, o‘n bir litr muz hosil bo‘ladi. Har bir jismning suvda suzishi va cho‘kishi miloddan avvalgi III asrda yashab o‘tgan qadimgi yunon olimi davomi…
Tog‘dan pastga siljiyotgan qor massasi ko‘chki deb ataladi. Tog‘da qor to‘satdan ko‘chadi. Negaki, qorning ostki qismi o‘z og‘irligiga dosh berolmay yoki temperatura 0 darajaga yetganda, eriy boshlaydi. Osti erigan qor qiyalik bo‘ylab pastga siljiy boradi. Ammo ko‘chgunga qadar u juda davomi…
Qor ko‘p yog‘sa, jamiyat hayoti maromini buzishi mumkinligini hammamiz yaxshi bilamiz. Ammo u, masalan, boshoqli ekinlarga, foyda ham keltirishi mumkin. G‘alla o‘sishi uchun, albatta, suv kerak. Ariqlardagi suv qayerdan paydo bo‘ladi? Yer osti suvlari borligini ham bilasizmi? Suv (ma’lum bir davomi…
Uylarning tomidan osilib turgan sumalaklar qanday hosil bo‘lishini hech o‘ylab ko‘rganmisiz? Ular qachon hosil bo‘ladi: eruvgarchilik paytimi yoki sovuq paytmi? Agar eruvgarchilik paytida bo‘lsa, nega suv noldan yuqori darajada muzlab qoladi? Agar sovuq payt bo‘lsa, tomda suv qayerdan paydo bo‘ladi? davomi…
Agar muzlayotgan hovuz, ko‘l yoki daryoga e’tibor bergan bo‘lsangiz, dastlab suvning yuzasi muzlay boshlaganini ko‘rgansiz, albatta. Agar hovuzlar, ko‘llar, dengizlar tubidan muzlay boshlasa, hayotimizda ko‘p narsalar o‘zgarib ketishi mumkinligini hech o‘ylab ko‘rganmisiz? Unda Yerdagi iqlim o‘zgaribgina qolmasdan, suvda yashaydigan ayrim davomi…
Qishi o‘ta sovuq mintaqalarda yashaydigan bolalar oynalardagi qirovni tomosha qilishni yoqtirishadi. Ayrim tasvirlar, daraxt yoki yaproqlardagi murakkab suratlarga o‘xshab, juda chiroyli bo‘ladi. Yaproq yoki daraxtdagi suratlardagiday, deraza oynasida qirov paydo bo‘lishi uchun ham ma’lum shart-sharoitlar kerak. Qirov muzlagan suvning mayda davomi…
Qor muzlagan suvdan boshqa narsa emas. Unda nega u muzga o‘xshamaydi? Hamma gap shundaki, qor donalari muzning kichik kristallchalaridan tarkib topgan va yorug‘lik uning behisob qirralaridan qaytgani uchun ham qor donalari shaffof emas, oq bo‘lib ko‘rinadi. Qor atmosferadagi suv bug‘larining davomi…
Shimoliy Amerikaning g‘arbiy sohillari bo‘ylab cho‘zilib ketgan Qoyali tog‘lar eng uzun tog‘ tizmasi hisoblanadi. Uning Janubiy Amerikadagi davomi And deb ataladi. And tog‘lari Janubiy Amerikaning g‘arbiy yonbag‘irlari bo‘ylab 7 000 km.ga, ya’ni qit’aning boshidan oxirigacha cho‘zilib ketgan. Ispanlar uning shimoliy davomi…
Avvalo, tog‘larning o‘zi nima? Tog‘lar — quruqlikning tekisliklar ustidan baland ko‘tarilgan qismidir. Tog‘larning o‘lchami ham, yuzasi ham o‘zaro farq qiladi. Ayrim ulkan tog‘larning balandligi bir necha kilometrga yetadi. Boshqalari esa past va tekisdir. Ularning balandligi o‘zini qurshab turgan tekisliklardan hisoblaganda, davomi…
«Tundra» so‘zi fin tilidan olingan bo‘lib, «taqir, hosil bermaydigan yer» va «yaroqsiz hudud» degan ma’noni anglatadi. U, odatda, Arktikaning o‘rmonsiz zonalariga nisbatan ishlatiladi. Tundrada yashash sharoiti juda yomon. U yerda daraxt yo‘q, kun qishda nihoyatda sovib ketadi, yozda esa o‘rtacha davomi…