Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Ўрмон лойхўраги кўп йиллардан буён олимлар диққатини ўзига тортиб келмоқда. Яшириниш бўйича ўрмон лойхўрагига тенг келадиган қуш топилмайди. Унинг патларини кўриб, ниқобга халтанинг нақ ўзи дейсиз. Оқ ва қора холли, қўнғир тусли патлари елкасини ва қанотларини ўраб олган. Бу олачипорлик давоми…
Тасаввур қилинг, ўрмонда кетяпсиз ва ногаҳон мусиқа қулоғингизга чалинади, гуё қандайдир мусиқачи дарахт устида ўтириб, най чалмоқда. Мусиқачи шу қадар кичкинаки, барглар орасидан кўзингизга дарров ташланмайди. Яқин атрофда туриб, сеҳрли қўшиқни тингланг, аммо унинг ортидан, айни шу дарахтдан қулоғингизни батанг давоми…
Кўплар мазахчини бошқа қушлар сайроғи ва қичқириғини қойилмақом бажаришини эътиборга олиб, уни бошқа нарсага яроқсиз, деб ҳисоблайдилар. Бу қушнинг тақлидчилик қобилияти ақлни тонг қолдиради. Кузатувчилардан бирининг айтишича, 10 дақиқа мобайнида мазахчи 32 қушнинг сайроғини ўхшатган экан! Мазахчи бошқа қушлар сайроғини давоми…
Ғарб халқларининг «бахт қушининг ортидан тушиб», деган ибораси «бахт қидириб» деган маънони ташийди. Россияда бахт қуши тимсоли XX аср бошларида бельгиялик ёзувчи М. Метерлинкнинг «Бахт қуши» («Синяя птица») пьесаси шарофати билан маълум ва машҳур бўлди. Бахт қуши гўзаллик тимсоли, етиб давоми…
Австралияда яшайдиган бу қушни лиродум дейишади. У ўзининг бу ғайритабиий номи билан авваламбор лира — эски мусиқа асбобига ўхшайдиган думидан қарздордир. Четки рулсимон патлари ғаройиб тарзда буралиб, лира асосини, жуда куп кумуш қанотлари эса унинг торларини эслатади. Оиланинг энг йирик давоми…
Вьюроклар катта оилани ташкил этиб, дарахтда яшайдиган қушлар туркумига мансуб қуш. Унга Британияда кенг тарқалган қушлар (масалан, чумчуқлар, сариқ тумшуқлар ва коноплянкалар) ва канарейкалар киради. Канарейкаларни жуда кўп мамлакатларда парваришлашади, аммо унинг асл ватани Канар, Мадейра ва Азор оролларидир. Эркин давоми…
Аксарият қушларга биз хайрихоҳлик билан қараймиз ва уларни дўстларимиз, деб биламиз. Гап қарға ҳақида кетганда, дарров кайфиятимиз хомуш тортади. Маълумки, фермерлар кўрганда қўрқади ва яқин йўлатмайди, деган уй билан уларга қарши қўрғич ўрнатадилар. Гарчи қарғаларнинг ахлатчи сифатида сал-пал фойдаси тегса-да, давоми…
Гўнгқарғалар учиб келиши ҳамоно сокин дарахтзорлар чуғур-чуғур ва пир-пирлар оғушида қолади. Дастлабки кунлар улар қувонч ҳиссига тўлиб, гала-гала ва яккам-дуккам бўлиб далалар узра учади, ҳатто парвоз чоғи бир-бирлари билан тўқнашиб, жанжаллашадилар, дарахтларга келиб қўнгач, бошини пастга эгиб, думларини кериб ва давоми…
Қалдирғочлар хатти-ҳаракатини узоқроқ кузатиб турсангиз, улар фақат ҳаётдан қувонишни биладигандай туюлади. Улар кун бўйи шодонлик билан ҳавони тилиб, қуёш саробида бир-бирининг ортидан қувиб, эртадан кечгача учгани учган. Қалдирғочлар масрур ва қуёшдан завқ олаётгандай туюлади. Тўғри, қалдирғочлар ҳақиқатан ҳам қуёшдан қувонади, давоми…
Куз келиши билан қушларнинг уяларини тарк этиб, гала-гала бўлиб, узоқ ўлкаларга қишловга учиб кетишини кўпчилик билади. Баҳорда, ерлар энди-энди эрий бошлаб, дарахтларда куртаклар ниш ота бошлаши билан қушлар ҳам қайтиб келади. Бошқа қушлар галаси билан бирга узундумли қутб крачкаси ҳам давоми…