Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Biz bir joydan ikkinchi joyga ko‘chganimizda atrofimizdagi harorat qanday o‘zgarayotganligini sezishimiz mumkin, ammo tanamiz harorati ham o‘zgarishi mumkinligini xayolimizga ham keltirmaymiz. Chunki u o‘zgarmaydi ham. Biz «gomeotermik» mavjudot hisoblanamiz va bu tur barcha issiq qonli hayvonlarni, barcha sut emizuvchilarni, uy davomi…
Rostdan ham, nima uchun? Axir, faqat toshbaqa va mushuklargina o‘ziga o‘xshash nasllarini dunyoga keltirmaydi-ku! Kungaboqar urug‘idan faqat kungaboqar, momoqaymoqdan — momoqaymoq unib chiqadi. Odamlarning bolalari o‘z ota-onalariga ikki tomchi suvdek o‘xshash bo‘lishi ajablanarli emasmi? Buning sababi nimada ekan? Bu jumboq davomi…
Mushuklar va itlar, fillar va ko‘rshapalaklar, kitlar va otlar, maymunlar va odamlar bularning barchasi sut emizuvchilar deb atalmish zoologik sinfga mansubdir. Sut emizuvchilarning boshqa hayvonlardan farqi shundaki, ularning nasllari urg‘ochisining sut bezlarini emgan holda voyaga yetadi. Aksariyat sut emizuvchilar bolalari davomi…
Qush-pashsha juda yorqin va juda mitti qushdir. U nomini behudaga olmagan. U o‘rmon gullaridan nektar yig‘adi. Ko‘pincha u changalzorlarda yashaydi. Qushchaning gul ustida turishi sizu bizga kapalakni eslatadi. Qush-pashsha qanotlarini g‘oyat qattiq qoqadiki, havoda uning g‘uv-g‘uvi hatto vizillagan tovushi eshitiladi.
Siz qachonlardir kolibrining bir necha daqiqa gul ustida muallaq turganini ko‘rganmisiz? Uni hech narsani ushlab turmasdan, mayda tumshuqchasini gulga tiqadi va to‘satdan yana paydo bo‘ladi. Qushcha qanotlarini juda tez qoqadi, bu uning havoda muallaq turishiga imkon beradi. Bu jimitday qushlar davomi…
Bilamizki, hamma qushlar tumshug‘i bilan ovqatini yerdan topadi yoki uchayotib hasharotlarni tutib olib yeydi. Ammo ovqatini panjasi bilan olib, og‘ziga soladigan g‘aroyib qush ham bor. Bu sulton tovug‘idir. Aslida, bu qush sira tovuqqa o‘xshamaydi, u sahro qushlari oilasiga mansubdir. Uning davomi…
Bu qushlarni birinchi bor ko‘rgan odamlar ularni jannat qushlari deb atashgan va shunday o‘ylashgan. Bu qadar chiroyli qushlar yana qayerda yashashi mumkin? Bu qushlar haqiqatan ham ertaklardagidek go‘zal: turli boy, yorqin patlarida har turli zangori, och pushti, sariq, oh, qo‘ng‘ir… davomi…
To‘ti va kakkuni bir-biriga o‘xshatib turadigan bosh alomatni har kim o‘zicha aytishi mumkin. Agar aytolmasa, ushbu hikoyamizni oxirigacha o‘qigan kishi bilib olishiga shubha yo‘q. To‘ti va kakku qanday yashashini, ularning odati qanaqaligini, ularning nima bilan ovqatlanishini bir ko‘z oldimizga keltiraylik. davomi…
Juda ko‘p turlari bo‘lgan kakkular qushlarning yaxlit bir oilasidir. Ular ko‘pgina mamlakatlarda, ayniqsa issiq mamlakatlarda yashaydi. Sovuq mamlakatlarda yashaydiganlari ham, qishda issiq mamlakatlarga uchib ketadi. Masalan, Yevropa kakkulari Afrikaga yo‘l oladi. Yevropa kakkusi katta qush, balandligi taxminan 30 santimetr keladi. davomi…
Balki siz qaysi bir daryo bo‘yida kichkinagina kulrang-qo‘ng‘ir qushchaning shiddatli oqim o‘rtasida toshdan toshga sakrab yurgani, keyin to‘satdan suv tagiga cho‘mib ketganini ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Agar siz uning nima qilayotganini ko‘rmoqchi bo‘lsangiz, suvga boqing, u cho‘kib ketmagan, tirnoqchalari bilan toshlarga davomi…