Mo‘jiza kitob: Bolalar uchun universal entsiklopediya. Uch jildlik (Tuzuvchi N. Nikolayeva. 1998 y.)
«Mo‘jiza kitob» o‘ta noyob nashr hisoblanib, u bolalar uchun chiqarilgan avvalgi entsiklopediyalardan keskin farq qiladi. Kitobdagi barcha materiallar sodda va ommabop tilda ifodalangan bo‘lib, mavzu jihatidan turli bo‘limlarga ajratilgan. Shunisi e’tiborliki, kitobdagi ma’lumotlar muayyan tizim asosida bolaning dunyoni idrok qilish qobiliyatiga, yosh xususiyatlariga muvofiq tarzda tartiblangan. Undan maktabgacha yoshdagi bolalardan tortib o‘rta maktab o‘quvchilarigacha bemalol foydalanishlari mumkin.
Mazkur uch jildlik qomus bolalarning maktab dasturlarini o‘zlashtirishlari hamda o‘z bilimlarini har tomonlama oshirishlari uchun eng samarali omil bo‘lishi shubhasiz.
Odamlar bundan bir necha asr muqaddam, Yer tek turadi, Quyosh, Oy va yulduzlar uning atrofida aylanadi, deb o‘ylashgan. Nega shunday deb o‘ylashganini tushunish uncha qiyin emas. Bir qarashda hozir ham shunday tuyuladi. Hech kim Yer aylanishini sezmagan. Nega Yer aylansa, davomi…
Bu savol anglashilmovchilikka ham sabab bo‘lishi mumkin: axir, hamisha Yerning bir tomonida kunduzi bo‘lsa, boshqa tomonida kechasi bo‘ladi. Bu tarzda savol berishning nima keragi bor, deyishingiz ham mumkin. Bir qarashda savol noo‘rinday tuyuladi. Aslida esa bu savolda ham jon bor. davomi…
Keling, ishni Yer va boshqa sayyoralarni aylanishga nima majbur qilishini aniqlashdan boshlay qolaylik. Quyosh sistemasining paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi nazariyalardan biriga ko‘ra, bundan, taxminan, 5 milliard yil muqaddam ulkan chang buluti paydo bo‘lib, aylana boshlagan. Natijada u gardishga aylanadi va uning davomi…
Ba’zi tunlar Oy atrofida, uning chegaralarini yuvib ketadigan ravshan bir yorug‘lik paydo bo‘ladi. Bu yorug‘ halqa galodir, o‘zbekcha aytganda, Oy qo‘tonlaganini bildiradi. Odamlar Oy tevaragida nurli halqa, yoy, dog‘ va ustunlar paydo bo‘lishini bo‘lajak yomg‘ir alomati deb biladi. Ba’zida bunday davomi…
Erda insoniyat paydo bo‘libdiki, Oy uning ko‘zlariga jumboq bo‘lib ko‘rinadi. Qadim zamonlarda odamlar Oyni tun ilohasi, deb hisoblashgan va unga sig‘inishgan. Ammo bugun biz u haqda ancha narsa bilamiz. Hatto sovet va amerikalik olimlar olgan suratlar yordamida uning «teskari» yoki davomi…
Erdan ko‘rinadigan sayyoralarning eng yorqini Venera — Cho‘lpondir. Cho‘lponning kattaligi Yerniki bilan bir xil, uning yuzasida ham tog‘lar va sahrolar bor. Uning atmosferasi zaharli karbonat angidrid gazidan iborat. Ushbu gaz shu darajada zichki, o‘ziga kelayotgan issiqlikni tutib qoladi va sayyora davomi…
Biz Quyosh sistemasi nega aynan shunday ko‘rinishga ega ekanidan bexabarmiz. U Koinotdagi mutlaqo boshqa ko‘rinishga ega bo‘lgan quyosh sistemalari kabi boshqacha ham bo‘lishi mumkin edi. Bu ularning qanday paydo bo‘lgani bilan bog‘liq. Lekin inson kashf etgan tabiat qonunlari Quyosh sistemasining davomi…
Koinotda shunday yulduzlar borki va ular bizdan shu qadar olisda joylashganki, ulargacha bo‘lgan masofani aniqlashning ham, ularni sanab sanog‘iga yetishning ham imkoni yo‘q. Eng yaqin yulduz Yerdan qanchalik uzoqda joylashgan? Yerdan Quyoshgacha bo‘lgan masofa 150 000 000 kilometrdir. Yorug‘lik sekundiga davomi…
Biror marta osmondan eng yorqin yulduzni topishga urinib ko‘rganmisiz? Osmondagi yulduzlar ko‘zingizga son-sanoqsizday ko‘ringan bo‘lsa ajab emas. Lekin teleskopsiz 6000 ga yaqin yulduzni ko‘rish mumkin, ulardan 1500 tasi Janubiy yarim shar ustida bo‘lib, Shimoliy yarim shardan ko‘rinmaydi. Bundan 2000 yil davomi…
Hammaga ma’lumki, odamlar tomirida qizil qon oqadi, ko‘k qon esa faqat ertaklardagi aslzodalarda bo‘ladi. Buni qarangki, ko‘k qon faqat ertaklarda bo‘lib qolmas ekan. Tabiat o‘rgimchak, chayon va krab (dengiz qisqichbaqalari)ni ko‘k qonda yaratgan ekan. Ko‘k qon oddiy qondan nimasi bilan davomi…