Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Бирор марта қовурилган тароқчалардан овқат тановул этганмисиз? Тақсимчангиздаги майда чорсиларга қараб, буларни нега сувда кўрмаган эканман, деб ҳайрон қолган бўлсангиз керак? Чорси тўғралган гўшт тарзида учрайдиган бу жонивор нима ўзи? Ҳақиқатан ҳам «тароқча» номи билан сотиладиган ҳамда сиз ейдиган тароқча давоми…
Бирор гал Атлантика океани соҳилларида, сувнинг пасайиш пайти сайр қилишингизга тўғри келса, ажойиб манзаранинг гувоҳи бўлишингиз мумкин. Саёз жойларда минглаб қора чиғаноқлар ётади. Уларни мидиялар дейишади. Мидиялар кўп жиҳатдан қўштабақали моллюскаларга ўхшайди. Аммо уларнинг ажралиб турадиган бир хусусияти бор: улар давоми…
Агар сиз денгизда олти юз метр қуйига шўнғисангиз, сувости қояларида наутилуснинг чиройли бежирим бурама чиғаноқлари ёки садафдор кемачаларни кўрасиз. Улар олимлар диққатини нафақат чиройи, балки шакли билан ҳам қизиқтириб келади. Наутилус чиғаноғи елкаси томонга буралган ва кўндаланг тўсиқлар билан бир давоми…
Денгизу океанларни ўраб турган соҳиллар икки муҳит: сув сатҳи ва ер ўртасидаги чегаралардир. Тўлқинлар устма-уст қирғоққа урилавериб, тошу қум уюмларини ўзи билан бирга олиб кетади. Бошқа жойларда, аксинча, тўлқинлар ва сув кўтарилишлари қиргоққа тош ва қумларни олиб келиб ташлайди. Шундай давоми…
«Чаён» сўзининг ўзиёқ бизни хавфли заҳар ҳақида ўйлашга мажбур этади. Ҳақиқатан ҳам чаёнга дуч келинганда кўнгилсизлик рўй бериши мумкин. Чаёнлар ўргимчакларга қариндошдир. Чаённинг тўрт жуфт оёғи ва ўлжасини ушлаб турадиган иккита кучли қисқичсимон тирноқлари бор. Чаённинг узун бўғимли думи бўлиб, давоми…
Сиз бирор марта тарантелла (итальянларнинг шўх рақси ва мусиқаси)га тушганмисиз ёки бирор кишининг бу ўйинга тушганини кўрганмисиз? Бу рақснинг пайдо бўлиши бийларга алоқадорлигидан хабарингиз борми? Бий — йирик ҳаракатчан сертук ўргимчак. Ўрта асрларда бий чақиб олган одамни «тарантизм» билан касалланади, давоми…
Ерда ўргимчаклар минг йилдан буён яшайди ва минг йилдан буён улар ғайриоддий толасидан тўр тўқийди. Нима учун одамлар ўргимчакларнинг ҳайратга соларли маҳоратидан фойдаланишмайди ва уларни ўзлари учун ишлашга мажбур этмайди. Маълумки, ўргимчак толасидан газлама тайёрлаш тажрибаси анча олдин ўтказилган ва давоми…
Бўйи 15 метрга етадиган энг узун чувалчанг Атлантика океанининг Европа соҳилларида яшайди. Уни узун линеус дейишади. У одатда ёлғиз эмас, бутун бошли оиласи билан бирга яшайди. У бинафшаранг шуъла таратувчи тўқ қўнғир тусда бўлиб, силлиқлангандай туюлади. Елкасидан узунасига бир нечта давоми…
Чувалчангларнинг тури бисёр, аммо бизга ер чувалчанги жуда яхши таниш. Чувалчангнинг танаси кичкина тўгараклар — тарам-тарам бўғимларга бўлинган. Шу сабабли ер чувалчанглари бўғим-бўғим чувалчанглар гуруҳига киради. Ер чувалчанглари асосан ернинг юмшоқ юқори қатламида ерости йўли қазиб, ана шу йўллар орқали давоми…
Чувалчангнинг нима эканини аниқ белгилашга олимлар қийналишади. Уларни чўзинчоқ, бош қисми сал-пал ажралиб турадиган, судралишга қобил, умуртқасиз ҳайвон, деб таснифласа хато бўлмайди. Чувалчангларнинг муҳим хусусияти шундаки, улар иккита бир хил-чап ва ўнг қисмга ажралиши мумкин. Юқоридаги хусусиятларга эга ҳайвонга дуч давоми…