Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Бугунги кунда ҳам ҳайвонларнинг айрим турлари йўқолиб бормоқда ёки йўқолиш чегарасига келиб қолган. Ҳозирги пайтда муайян ҳайвоннинг йўқолиши сабабини айтиб бериш осон, аммо ҳайвонларни муҳофаза қилиш ва уларнинг Ерда ҳаёти давом этиши учун шарт-шароит ҳозирлаб бериш анча қийин. Аммо гап давоми…
Шимол томондан улкан муз тоғлари сурилиб, Ер юзининг кенг минтақаларини босиб олган даврни — Муз даври дейишади. Ўша пайтларда Шимолий Америка, Европа ва Ғарбий Сибирнинг каттагина қисми қалин муз қатлами тагида қолган. Бу қачон рўй берган? Жуда узоқ чўзилган бу давоми…
Қўрқинчли аждарҳолар сайёрамизнинг турли бурчакларида истиқомат қиладиган кўп халқларнинг эртак ва афсоналарида учрайди. Улар улкан, илонсимон, одамларга сиртдан даҳшат солиб турувчи махлуҳ тарзида тасвирланади. Аждарҳолар ком ва бурун тешикларидан тутун аралаш олов пуркаб, қаттиқ наъра тортганида ҳатто ер ҳам титраб давоми…
Бронтозаврлар рептилия асри деб аталмиш даврда яшаган динозавр-рептилиялар оиласининг вакилларидир. Бу аср бундан икки юз ўттиз миллион йил бурун триас деб номланган геологик даврда бошланган. Бу — динозаврлар асри юз олтмиш миллион йил давом этганини англатади. Динозаврлар ерда юрган рептилияларнинг давоми…
Олимларнинг тахмин қилишича, динозаврлар 180 миллион йил бурун пайдо бўлган ва 60 миллион йиллар олдин қирилиб битган. Динозаврлар рептилиялардан тарқаган. Айтганча, рептилиялар ҳайвонларнинг алоҳида синфи бўлиб, улар иссиққон эмаслиги, ерда ҳам яшай олиши, ўзига хос юраги борлиги ва аксариятининг тангачалар давоми…
Илк рептилиялар Ер устида 300 000 000 йил бурун сайру саёҳат қилиб юрган. Ўша замонларда қуруқликда яшовчи ҳайвонлар орасида энг каттаси амфибия бўлган. Аммо улар тухумини сувга қўйган. Илк рептилиялар амфибияларга ўхшаб кетса-да, тухумини қуруқликка қўйган. Уларнинг насллари ўпка ва давоми…
Беш юз миллион йил бурун балиқлардан асар ҳам йўқ эди. Тошкўмир қатламлари исбот этишича, илк бор балиқлар бундан тахминан 460 000 000 йил бурун бошланган ордовик даврида пайдо бўлган. Аммо балиқлар илк бор чучук сувдами ёки шўр сувда пайдо бўлган давоми…
Миллион йиллар олдин Ерда улкан калтакесаклар-динозаврлар яшашган. «Динозавр» сўзи юнонча бўлиб, кучли, даҳшатли, оғир вазнли калтакесак маъносини беради. Бироқ кўпгина олимлар бу истилоҳ унчалик тўғри эмас, деган фикр билдиришади, чунки баҳайбат калтакесаклардан ташқари от, қуён ҳатто қўшоёқдай келадиган ўлчамдаги динозавр давоми…
Эволюция назарияси билан ҳамма ҳам муроса қилавермайди, аммо унинг тарафдорларининг айтишича, Ерда ҳайвонот олами (жумладан балиқлар, қушлар ва ҳашаротлар) бундан 500 миллион йил бурун, яъни ернинг юза қисми қуриб, океанлар таркиб топгандан кейин пайдо бўлган. Аксар олимлар ҳаёт океанда дунёга давоми…
Қазилма ўсимликлар ва ҳайвонларни ўрганиш тарихимизни, миллион йиллар олдин қандай ҳайвонлар яшаганини билишимизга ёрдам беради. Бу билан «палеонтология» фани шуғулланади. Айрим одамлар қазилма организмлар жуда қадим замонда яшаган ҳайвонларнинг қолдиғи, деб ўйлашади. Аслини олганда, қазилма организмларнинг уч тури мавжуд. Биринчи давоми…