Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Одамлар қурбақа ва чўлбақаси уртасида фарқ борлигини билишса, ҳайрон қолиши табиий. Гарчи маълум фарқлар бўлса-да, асосий аломатлари бир хил. Улар совуқ қонли ҳайвонлар гуруҳига мансуб бўлиб, ҳам ерда, ҳам сувда яшай олади. Уларнинг айримлари шу қадар ўхшашки, уларнинг қайси бири давоми…
Агар сиз қачонлардир ариққа яқин жойда яшаган бўлсангиз, қурбақалар хонишидан ҳайрон қолган бўлсангиз керак. Улар кечаси шу қадар қаттиқ қуриллайдики, уйқунгизни қочириб юборади! Эркак қурбақалар лат топганда қандайдир овоз чиқаради, кечалари эшитадиган ва бизга яхши таниш бўлган қуриллашлар модаларига тегишли. давоми…
Гарчи қурбақалар қуруқликда яшаса-да, уларнинг кўп тури тухум қўйиш пайти сув томон йўл олади. Одатда, бу баҳорда юз беради. Қурбақа ариқ чети ёки чоғроқ кўлнинг саёз жойидан сокин гўша қидириб топади. Урғочиси кечаси ёки тонг азонда маълум миқдорда тухум, уруғ давоми…
Ҳам ерда, ҳам сувда яшовчиларнинг яна бир номи амфибиялардир. Бу сўз юнончада «икки ҳаётда ҳам яшайдиганлар» маъносини беради. Ҳам ерда, ҳам сувда яшовчилар ҳаётининг аввалини сувда, кейин қуруқликда ўтказадилар. Ҳам ерда, ҳам сувда яшовчиларнинг уч гуруҳи мавжуд: улар қурбақалар, саламандрлар давоми…
Балиқшунос денгизда яшовчи жониворларни ўрганади. Бунинг учун у балиқ тутиши ва уни ўлдириб ўрганиши лозим. Ёки сув тагига тушиб, уларнинг ҳаётини кузатиши керак. Балиқшуноснинг асосий қуроли таркибида спирт ёки формалин бўлган аралашмали идишдир. Бу аралашмасиз унинг тутилган жониворларни ўрганишга вақти давоми…
Денгиз ва океанларда нур сочувчи (олимлар тили билан айтганда, люминесценцияга эга бўлган) балиқларнинг мингдан ошиқ тури яшайди. Улар орасида майда, 7—8 сантиметр келадиган фотоблефарон балиқчаси жуда улкан қобилиятга эга. Фотоблефароннинг таржимаси «нур сочувчи қовоқ» маъносини беради. Унинг «милтироқ балиқча» деган давоми…
Сув ости дунёсида ҳам гўзалликда тенги йўқ мавжудотлар, жаннати балиқлар мавжуд. Ҳар хил тусли, чақноқ балиқчалар денгиз тубларида, дарёларда ғаройиб тарзда нур сочиб, сузиб юради. Одатда, бундай балиқлар тиниқ табиатли тропик кенгликларда яшайди. Сув бениҳоя тиниқ бўлган пайтларда, маржон қоялар давоми…
Агар уйингизда аквариум бўлса, овқатлантириш осон, аквариум шароитида яхши яшайдиган, чиройли ва қараганингизда завқ берадиган балиқчалар бўлишини хоҳлайсиз. Гуппи мана шу талабларга жавоб берадиган балиқча, уни баъзан «камалакранг балиқча» ҳам дейишади. Насл қолдириши ўзига хос экани билан гуппи бошқа балиқчалардан давоми…
Марказий Америкада яшайдиган, бўйи 20 сантиметр (8 дюйм) келадиган митти балиқнинг кўзи тўртта бўлади. Бу балиқ, албатта, аквариум ва ҳайвонот боғларида ҳам учрайди. Кўзларининг иккилангани шарофати ўлароқ улар сув сатҳида яшашга мослашган. Сув ва ҳавонинг нурни ҳар хил сингдириши сизга давоми…
Сардина кичкина сарғиш-яшил рангли балиқ бўлиб, сельдлар оиласига мансубдир. Уларнинг энг каттаси 25 сантиметр чиқади. У бошқа сельдлар каби қуритилган ҳолда овқатга ишлатилади. Сардиналар вояга етмаган пайти тутилади ва улардан консерва қилинади. Тутилган балиқни аввало, чучук сувли ҳовузга солишади. Сўнг давоми…