Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Биз бир жойдан иккинчи жойга кўчганимизда атрофимиздаги ҳарорат қандай ўзгараётганлигини сезишимиз мумкин, аммо танамиз ҳарорати ҳам ўзгариши мумкинлигини хаёлимизга ҳам келтирмаймиз. Чунки у ўзгармайди ҳам. Биз «гомеотермик» мавжудот ҳисобланамиз ва бу тур барча иссиқ қонли ҳайвонларни, барча сут эмизувчиларни, уй давоми…
Ростдан ҳам, нима учун? Ахир, фақат тошбақа ва мушукларгина ўзига ўхшаш наслларини дунёга келтирмайди-ку! Кунгабоқар уруғидан фақат кунгабоқар, момоқаймоқдан — момоқаймоқ униб чиқади. Одамларнинг болалари ўз ота-оналарига икки томчи сувдек ўхшаш бўлиши ажабланарли эмасми? Бунинг сабаби нимада экан? Бу жумбоқ давоми…
Мушуклар ва итлар, филлар ва кўршапалаклар, китлар ва отлар, маймунлар ва одамлар буларнинг барчаси сут эмизувчилар деб аталмиш зоологик синфга мансубдир. Сут эмизувчиларнинг бошқа ҳайвонлардан фарқи шундаки, уларнинг насллари урғочисининг сут безларини эмган ҳолда вояга етади. Аксарият сут эмизувчилар болалари давоми…
Қуш-пашша жуда ёрқин ва жуда митти қушдир. У номини беҳудага олмаган. У ўрмон гулларидан нектар йиғади. Кўпинча у чангалзорларда яшайди. Қушчанинг гул устида туриши сизу бизга капалакни эслатади. Қуш-пашша қанотларини ғоят қаттиқ қоқадики, ҳавода унинг ғув-ғуви ҳатто визиллаган товуши эшитилади.
Сиз қачонлардир колибрининг бир неча дақиқа гул устида муаллақ турганини кўрганмисиз? Уни ҳеч нарсани ушлаб турмасдан, майда тумшуқчасини гулга тиқади ва тўсатдан яна пайдо бўлади. Қушча қанотларини жуда тез қоқади, бу унинг ҳавода муаллақ туришига имкон беради. Бу жимитдай қушлар давоми…
Биламизки, ҳамма қушлар тумшуғи билан овқатини ердан топади ёки учаётиб ҳашаротларни тутиб олиб ейди. Аммо овқатини панжаси билан олиб, оғзига соладиган ғаройиб қуш ҳам бор. Бу султон товуғидир. Аслида, бу қуш сира товуққа ўхшамайди, у саҳро қушлари оиласига мансубдир. Унинг давоми…
Бу қушларни биринчи бор кўрган одамлар уларни жаннат қушлари деб аташган ва шундай ўйлашган. Бу қадар чиройли қушлар яна қаерда яшаши мумкин? Бу қушлар ҳақиқатан ҳам эртаклардагидек гўзал: турли бой, ёрқин патларида ҳар турли зангори, оч пушти, сариқ, оҳ, қўнғир… давоми…
Тўти ва каккуни бир-бирига ўхшатиб турадиган бош аломатни ҳар ким ўзича айтиши мумкин. Агар айтолмаса, ушбу ҳикоямизни охиригача ўқиган киши билиб олишига шубҳа йўқ. Тўти ва какку қандай яшашини, уларнинг одати қанақалигини, уларнинг нима билан овқатланишини бир кўз олдимизга келтирайлик. давоми…
Жуда кўп турлари бўлган каккулар қушларнинг яхлит бир оиласидир. Улар кўпгина мамлакатларда, айниқса иссиқ мамлакатларда яшайди. Совуқ мамлакатларда яшайдиганлари ҳам, қишда иссиқ мамлакатларга учиб кетади. Масалан, Европа каккулари Африкага йўл олади. Европа каккуси катта қуш, баландлиги тахминан 30 сантиметр келади. давоми…
Балки сиз қайси бир дарё бўйида кичкинагина кулранг-қўнғир қушчанинг шиддатли оқим ўртасида тошдан тошга сакраб юргани, кейин тўсатдан сув тагига чўмиб кетганини кўрган бўлсангиз керак. Агар сиз унинг нима қилаётганини кўрмоқчи бўлсангиз, сувга боқинг, у чўкиб кетмаган, тирноқчалари билан тошларга давоми…