Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Атмосфера босимлари ўртасидаги фарқ шамол туришига сабаб бўлади. Шамол юқори босимли минтақадан паст босимли минтақа томон ҳаракат қилади. Босимлар ўртасидаги фарқ қанча юқори бўлса, шамол шунча кучли бўлади. Шамолнинг кучи Бофорт шкаласи бўйича ўлчанади. Бу шкала 12 балликдир. Дорга осилган давоми…
Кокос ёнғоқлари ёки кокослар пальманинг меваси эканини ҳамма билса керак. Уларнинг пўчоғи қаттиқ бўлгани учун ҳам этини заҳа бўлишдан сақлайди. Чунки кокос пишгач, анча баландликдан ерга тушади. Кокос ёнғоқларининг диаметри 8 — 20 сантиметргача етади. Қаттиқ пўчоқ остида унчалик қалин давоми…
Баъзида осойишта ва тиниқ ҳаводан тўйиб-тўйиб нафас олиш учун кўчага чиқамиз. Беш-ўн қадам босиб улгурмасимизданоқ тўсатдан шамол кўтарилади. Гарчи уни кўрмасак ҳам, қайдан пайдо бўлганини билмасак ҳам, уни қўлларимиз, юзимиз билан сезамиз. Шамол ҳаво массасининг Ер узра кўчиб юришидир. Ҳавони давоми…
Ерни ўраб турувчи ва кўплаб мил масофа юксакликка чўзилиб кетган улкан ҳаво океани Ернинг тортиш кучи таъсири билан ушлаб турилади. Шунга асосан, ҳаво ҳам муайян оғирликка эга. Ҳаво бутун атрофимизни қуршаб тургани учун ўзи тўлдирган ҳар бир предметнинг оғирлигини кўпайтиради. давоми…
Ерни қалин атмосфера қатлами ўраб туради. Ер атмосфераси 20 га яқин газлардан таркиб топган. Улардан асосийси кислород ва азот газларидир. Шунингдек, унинг таркибида сув буғлари ва чанг зарралари ҳам бор. Ҳаво ҳам материянинг бошқа исталган тури каби материядир ва унинг давоми…
Ер юзасидан 20—25 км баландликдаги стратосферада озон қатлами жойлашган. У барча тирик мавжудотни коинотдан келаётган зарарли нурлардан ҳимоя қилади. Агар озон қатлами бўлмаганида, Қуёш бутун сайёрани куйдириб юборган бўлар эди. Энди озон «кўйлаги» тўсатдан йиртила бошлаганини тасаввур қилиб кўринг… Кейинги давоми…
Ерда ҳаёт мавжуд бўлиши учун энг зарур қувват манбаи Қуёш радиацияси — Қуёшнинг Ер атмосферасига кириб келувчи электромагнит нурлари ҳисобланади. Қуёш энергияси фасллар алмашуви билан боғлиқ барча атмосфера жараёнлари, шунингдек, об-ҳаво шароитлари ўзгариши сабабчисидир. Қуёш энергиясининг ярмига яқини биз Қуёш давоми…
Ер Коинотда муаллақ тургани учун унинг вазнини тарози палласига қўйиб ўлчаб бўлмайди. Ернинг вазни тўғрисида гапирилганда, аввало, у таркиб топган моддалар миқдори назарда тутилади. Ернинг массаси, тахминан, 5,976 секстиллион тоннани ташкил этади. Яхшироқ тасаввур қилишингиз учун ушбу рақамни тўла келтирамиз: давоми…
Ер, асосан, қаттиқ тоғ жинсларидан таркиб топган улкан шар ёки сферадир. Ернинг ядроси ҳам қаттиқдир, чунки ички жинслар жуда катта босим остида туради. Буни батафсилроқ кўриб чиқайлик. Замонавий космогоник тасаввурларга кўра, Ер бундан, тахминан, 5 миллиард йил муқаддам бирламчи Қуёш давоми…
Коинотда ҳар бир жисм бошқасига таъсир этади, улар ўзаро тортишади. Бу тортиш кучи ёки гравитация деб аталади. Тортиш кучи икки омилга боғлиқ. Биринчидан, у объект, жисм ёки нарса таркибида қанча модда борлигига боғлиқ. Жисм моддасининг массаси қанча катта бўлса, гравитация давоми…