Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Дунёдаги илк телескопни голландиялик оптика мутахассиси Данс Липпертей ясаган эди. Аммо унга қадар турли олимлар, XIII асрдан бошлаб, катталаштириб берувчи линзалар ёрдамида тажрибалар қилиб кўришган. Ўта қашшоқ кун кечирган Липпертейнинг кашфиёти ҳеч кимга маълум бўлмай қолиб кетди. Орадан бир йил давоми…
Маълумки, спектрнинг ўзинигина ўрганиш ҳам мунажжимларга биздан миллиардлаб миллар нарида бўлган юлдузнинг таркибини, унда қандай элементлар мавжудлигини билиб олиш, юлдуз температурасини ўлчаш, ҳаракат тезлигини ҳисоблаб чиқиш ва бу ҳаракат Ерга томон ёки Ердан нарига йўналганини аниқлаш имконини беради. Спектр оқ давоми…
Коинот ҳақида қанчалик кўп билганинг сайин уни тасаввур қилишинг шунчалик қийинлашиб боравериши ҳайратланарлидир. Бугун биз Коинотга Ер ва Қуёш системасининг бошқа сайёралари билан бир қаторда Қуёш системасининг ўзи ҳам кирадиган Сомон Йўли галактикаси, шунингдек, бошқа галактикалар ҳам киришини яхши биламиз. давоми…
Инсоннинг Ой ва бошқа сайёраларни ўзлаштираётгани тўғрисида ўқиганимизда, биз атмосфера билан боғлиқ саволларга тез-тез дуч келиб турамиз. Бошқа сайёраларда ҳам атмосфера борми? Олимлар аниқлашича, ҳеч бир сайёра ёки юлдузнинг Ерникига ўхшаш атмосфераси йўқ. Атмосфера ўзи нима? Биз уни Ерни ўраб давоми…
Олимлар (ҳатто асбоблар ёрдамида ҳам) Ер қаърига жуда чуқур кириб бориш имкони бўлмагани учун уни ўрганишда тадқиқотнинг бошқа усулларидан фойдаланишади. Шундай усуллардан бири вулқонлар отилишини ўрганишдир. Вулқонлар Ер юзасига ниҳоятда қизиб кетган газларни ва суюқ тоғ жинсларини чиқариб ташлайди. Бу давоми…
Гравитация Коинотдаги бир объектни иккинчи бир объектга тортиб турадиган кучдир. Бу куч космик объектларни Ерга томон ҳаракат қилишга мажбур этади. Фақат Галилео Галилей (1564—1642) замонига келиб гравитация катталигини аниқлашга уринишлар бошланди. У вақтга қадар Ер юзасига келиб уриладиган предметнинг қулаш давоми…
Ернинг андозаси бўлмиш глобусни ҳаммангиз кўргансиз. Глобусда Ер шари қия ҳолда тасвирланади. Ернинг ўқи ҳақиқатан ҳам қия ва бу биз учун катта аҳамиятга эга. Фақат Ернинг ўқи глобус ёки велосипед ғилдирагига ўхшар экан, деб ўйламанг. Ернинг ўқи тўғри чизиқдир, уни давоми…
Одамлар қадим замонларда Ер шари ҳақида нималарни тўқиб-бичишмаган. Масалан, уни катта оби нон, қалин қуймоҳ ёки тоққа ўхшатишган. Бугунги кунда жажжи болакайдан сўрасангиз ҳам, у ҳеч иккиланмасдан бизнинг сайёрамиз шар шаклида эканини айтиб беради. Ер шарини нима тутиб туради, деган давоми…
Бошни бундоқ кўтариб, осмонда ғужғон ўйнаган сайёралар ва юлдузларга боқар экансиз, шундай бир савол туғилиши мумкин: бир куни келиб улар тўқнашиб кетмасмикин? Бахтимизга, бунинг эҳтимоли жуда кам. Биз осмонга боққанимизда, қайси сайёра ёки юлдуз бошқасига нисбатан Ердан олисроқ эканини аниқлай давоми…
Инсон минг йиллар мобайнида учаётган юлдузни кузатиб, бу қандай содир бўлиши тўғрисида хаёлларга толган. Бир вақтлар, улар ўзга дунёлардан учиб келади, деган қараш ҳам ҳукм сурган. Эндиликда учаётган нарса «юлдуз» эмаслигини яхши биламиз ва уларни «метеорлар» деб атаймиз. Улар қаттиқ давоми…