Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Жарқалдирғочлар жанубга нафақат эрта учиб кетади, балки кеч учиб келади ҳам. Жарқалдирғочлар учиб келиши ҳамоно ишга киришади. Уяни тезроқ қуриб олишлари, тухум қўйиб, нафақат очиш, балки полапонлари ўзлари билан жанубга учиб кета оладиган қилиб ўстиришлари керак. Бунинг учун эса вақт давоми…
Чуғурчуқлар эрта баҳорда, март ойининг охирларида учиб келади. Улар гала-гала бўлиб, бир неча кун майдонларда изғиб учганча ўзларига таниш жойни қидиради. Кейин жим қолишиб, жуфт-жуфт бўлиб, новдаларга қўнишади: уй-жой қилиб, полапонлар очиш вақти келади. Чуғурчуқлар кўпинча ўзининг ўтган йили яшаган давоми…
Кўпгина халқлар эртакларида «қуш сути» деган ибора ишлатилади. Жаннат қушлари ўз полапонларини мана шу ажойиб таом билан овқатлантиради. Ундан татиб кўрган одам ҳар қандай қуролга ва касалга чапдаст бўлади. Кўп вақтлар буни тириклик суви ёки учар гилам каби хом гап, давоми…
Бўронқуш хийлагина ғалати қуш. Унинг инглизча номи («petrel») бўлиб, сув ичида юра оладиган авлиё Пётр номидан олинган, чунки бу қушлар ҳам сувда юра олади! Уларнинг ҳам пардали панжаси бор (парда оёқли энг кичик қуш)лиги бизга маълум, уларни сув юзида нима давоми…
Олимлар найбурунлар гуруҳига кирувчи альбатрослар, бўронқушларни тирик планёрлар деб аташади. Қушлар бу номни бекорга олишмаган: уларнинг бурун каваги мугуз найларга уланган. Уларнинг гуруҳига 120 га яқин қушлар киради. Очиқ океаннинг миллион йиллардан буён ўзлаштирилиши билан найбурунларда ажойиб фазилатлар, биринчи галда давоми…
Туяқушнинг қайси томонига эътибор берманг, барибир унинг қизиқ жиҳатларини топаверасиз. Туяқуш энг катта қуш, аммо учишни билмайди. Майда қанотларидан тез чопаётган пайти ўз мувозанатини сақлашда фойдаланади. Бу қушнинг боши ва бўйни патлардан холи. Туяқушнинг узун оёқлари иккита бармоқ билан тугайди. давоми…
Сақоқушлар балиқни тумшуғи билан тутади ва уни оғзининг пастки қисмидаги катта халтасига жойлайди. Сақоқушлар мана шу тартибда анчагина балиқ тутади. Халта тўлган пайти унинг ичидаги сув тўкилиб кетади ва сақоқушлар ҳамма балиқни бир галдаёқ паққос туширади.
Биз «ўрдак» сўзи тилга олинганда, хонаки қушлардан тортиб то осмондаги ёввойи қушларгача ҳамма-ҳаммаси кўз олдимизда гавдаланади. Ўрдаклар оиласи оққушларни, ғозларни, крохалларни ёки балиқчи ўрдакларни ва бошқа турдаги ўрдакларни ўз ичига қамраб олади. Ёввойи ўрдакларнинг аксарияти Канада чегараларидан тортиб, дарахтлар жуда давоми…
Ўрдаклар бўйни калтароқ, кичкина ғозга ўхшайдиган оққушлар, ғозлар, гага (Шимолий қутб сувларида яшайдиган ҳимматбаҳо парли ўрдак)лар ва крохаллар каби ўрдаксимонлар оиласига мансуб. Ўрдакларнинг асосан сувда сузадиган ва шўнғийдиган турлари мавжуд. Аввалгилари танасининг ярмидан кўпини сувга ботириб сузади, аммо шўнғий олмайди. давоми…
Подаржлар на яхши юра олади, на сакрай олади. Кун бўйи дарахтдан тушмайди ва новдаларда мудраб ўтиради. Қоронғилик қуюқлашиши билан подаржлар овга чиқади, ҳавода айланиб, ҳашаротлар билан озиқланади. Шу боис бу қушлар тунги қушлар деб аталади. Биламизки, қанотлилар, асосан, тонгда ва давоми…