Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Ер шарининг кўпгина жойларида одамлар асрлар бўйи билқиллама қумлоқлардан қўрқиб яшаган. Улар, домига тушиб қолганларни ўз қаърига тортиб кетиш қудратига эга, деган қараш ҳукм суриб келган. Аслида, билқиллама қумлоқнинг бундай хусусияти йўқ. Агар унинг ўзи нима экани ва унга бориб давоми…
Денгиз соҳилида уюлиб қолган катта-катта қум тепаликлари уюмлар деб аталади. Уларни Европанинг шимолида: Бельгия, Голландия ва Болтиқ денгизи соҳилларида учратиш мумкин. Аммо уюмлар ҳамма жойда ҳам пайдо бўлавермайди. Нега? Уюм туби қумдан иборат денгиздан шамол қуруқликка қараб эсадиган жойларда ҳосил давоми…
Аслида, ҳеч қандай фарқ йўқ. Иккала тушунча ҳам тоғлар ёки ясси тоғликлар ўртасидаги тор, чуқур ва икки чеккаси қоялардан иборат жойни англатади. Одатда, уларнинг тубида дарё ўзани бўлади. Бирдан-бир фарқи шуки, айни пайтда дарадан дарё оқиб ўтмаётган бўлади. «Каньон» испанча давоми…
Катта Каньон Ер юзасидаги энг чиройли томошагоҳлардан биридир. Унинг айрим жойлари кўзни қамаштирадиган даражада ранго-ранг ибодатхона, минора ва қалъалардан иборат сеҳрли тош шаҳарга ўхшайди. Энг қизиқ ҳодисалардан бири каньонларни дарёлар ҳосил қилганидир. Колорадо дарёсининг сувлари бу улкан дарани минг йиллар давоми…
Ер ости ғорлари ва тоғлардаги чуқурликлар грот деб аталади. Улар қандай пайдо бўлади? Бу саволнинг иккита жавоби бор: ё сув сизиб ўтиб, тоғ жинсларини емириши, ё асов денгиз тўлқинларининг доимий равишда соҳил бўйидаги қояларга урилиши оқибатида вужудга келади. Кўпинча гротлар давоми…
Ғорлар ҳамма жойда: тоғларда ҳам, тошли тупроқда ҳам бўлади. Тош туз ва оҳактош қазиб олиниши натижасида ғорлар, тош конлари ва мағоралар қолади. Муваққат муз ғорлари ҳам учрайди. Энг узун ғор АҚШнинг Кентукки штатидаги Флинт-Мамонтова ғоридир. Унинг барча йўлаклари, заллари, коридорлари давоми…
Сталактитлар ғорларда ҳосил бўлади. Улар қандай ҳосил бўлишини билиб олиш учун ғорлардан бирини — Нью-Мексико штатидаги Карлсбад ғорини тадқиқ қилиб кўрайлик. Карлсбаддаги тоғ жинси оҳактошдир. Оҳактош кучсиз ишқорда ҳам эриши мумкин бўлган юмшоқ тоғ жинсидир. Оҳактошни эритадиган ишқор ёмғир суви давоми…
Гарчи иккита бир хил ғорни топиш мумкин бўлмаса-да, дунёдаги энг катта ғорлар бир хил йўл билан пайдо бўлади. Бунинг учун ишқорли сувлар оҳактош (ёки шунга ўхшаш тоғ жинслари)ни ўйиб, тешик ҳосил қилади. Шу тариқа ғорлар пайдо бўлади. Улар тузли ғорлар давоми…
Кўпчилик ўғил болалар турли шакл ва рангдаги тошларни йиғишади. Ҳар хил ранг ва катталикда бўлган ҳамда қимматбаҳо тошларни эслатадиган силлиқ, ғадир-будур тошлар ҳамманинг ҳам ҳавасини келтиради. Улар битта ёки бир нечта минералдан таркиб топгани учун ҳам шундай кўринишга эга. Айнан давоми…
