Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Сувўтлар дунёси бепоён ва хилма-хилдир. Табиат уларга келганда, ўз марҳаматини аямаган. Сувўтлар ўсимликлар салтанатида ўзига хос ўрин эгаллайди. «Сувўт» тушунчасининг ўзиёқ у сувда яшашини билдиради. Аммо сувўтлар дарахтлар пўстлоғида, нам тошларда ва турли тупроқ юзаларида ҳам яшаши мумкин. Сувўтлар бошқа давоми…
Диатом сувўтлар майда бир ҳужайрали ўсимликлардир. Уларни Ер шарининг барча сувликларида кўплаб учратиш мумкин. Энг катта диатом сувўтларни кўз зўрға илғайди, энг кичикларининг узунлиги эса 0,025 миллиметрга етади. Улар жуда кичик бўлса-да, ўзларига гранитдай мустаҳкам тош бошпана қуриб олади. Диатом давоми…
Агар уйингизда аквариум — ойнажом бўлса, ундаги сув юзасида қаердандир кўкимтир тўшқинлар пайдо бўлиб қолганини кўргансиз, албатта. Булар — сувўтлар. Кўл ёки ҳовузларда чўмилганингизда, оёғингизга илашиб қоладиган бақатўнлар ҳам сувўтлардир. Сувўтларнинг минглаб турлари бор. Улар ботқоқликларда, ҳовузларда, дарёларда ва ҳатто давоми…
Улар ўртасида ҳеч қандай фарқ йўқ. Фан тилида «қурбақасалла» деган замбуруғ тури йўқ. Одамлар заҳарли замбуруғларни қурбақасаллалар деб атайди. Ботаниклар учун бу атама ҳеч бир илмий қимматга эга эмас. Улар учун ейишли ёки биз қурбақасалла деб атайдиган заҳарли замбуруғлар ўртасида давоми…
Замбуруғлар бир-бирига мутлақо зид икки фойдали ва емирувчи вазифани адо этади ва инсонга жуда катта наф келтиради. Замбуруғлар чиқиндиларни чиритади ва уларнинг ҳаддан зиёд тўпланиб қолишига монелик қилади. Улар тупроққа ўсимликлар учун зарур бўлган минерал тузларни ҳам қайтаради. Айрим замбуруғлар давоми…
Гуллайдиган ўсимлик уруғидан кўпаяди. Гули бўлмаган ўсимликлар спорадан кўпаяди. Споралар бир ҳужайрали организмлардир. Уларни оддий кўз билан кўриб бўлмайди, фақат микроскоп ёрдамида кўриш мумкин. Споралар атрофимиздаги ҳавода ҳам мавжуд. Агар овқатнинг усти ёпилмай қолса, уни моғор босиб кетади ва биз давоми…
Баъзида табиат инсонга доимо қаршилик кўрсатаётгандай, унинг яшашини қийинлаштириб қўяётгандай туюлади. Ҳашаротлар ва ўсимликлар инсон билан курашда ғолиб чиқаётгандай таассурот пайдо бўлади. Биз қўлни қовуштириб ўтирибмиз-у, бошимизга ўзимиз ва мулкимизга зиён етказувчи турли балолар ёғилади, деб фараз қилайлик. Ҳужум қилиш давоми…
Агар озгина қанд эритмаси бир неча кун очиқ ҳавога қўйиб қўйилса, унинг юзасида енгил кўпик пайдо бўлади ва ундан алкогол ҳиди кела бошлайди. Бундай реакцияга ҳаводан суюқликка майда ўсимлик ҳужайралари тушиши сабаб бўлади. Улар ачитқи деб аталади. Ачитқи қулай жойга давоми…
Бактериялар шу қадар кичик тирик организмларки, уларни кўриш учун микроскоп ёрдамида бир неча юз баробар катталаштириш лозим бўлади. Шунинг учун ҳам улар «микроорганизмлар» деб аталади. Микроскоп кашф этилмасдан бурун инсон бактерияларнинг фаолияти натижаларига дуч келиб турган. Масалан, шароб ва сут давоми…
Шоколад дарахти (какао) мевасида какао олинадиган дон бўлади. Какао шакар билан аралаштирилса, шоколад ҳосил бўлади. Шоколад дарахти Африкага Американинг тропик ўрмонларидан келтирилганига қарамасдан, тезда мослашиб кетди. Унинг меваси дуккакли какао деб аталади, кўриниши жуда кичик регби тўпига ўхшайди. Қизиғи шундаки, давоми…