Мўъжиза китоб: Болалар учун универсал энциклопедия. Уч жилдлик (Тузувчи Н. Николаева. 1998 й.)
«Мўъжиза китоб» ўта ноёб нашр ҳисобланиб, у болалар учун чиқарилган аввалги энциклопедиялардан кескин фарқ қилади. Китобдаги барча материаллар содда ва оммабоп тилда ифодаланган бўлиб, мавзу жиҳатидан турли бўлимларга ажратилган. Шуниси эътиборлики, китобдаги маълумотлар муайян тизим асосида боланинг дунёни идрок қилиш қобилиятига, ёш хусусиятларига мувофиқ тарзда тартибланган. Ундан мактабгача ёшдаги болалардан тортиб ўрта мактаб ўқувчиларигача бемалол фойдаланишлари мумкин.
Мазкур уч жилдлик қомус болаларнинг мактаб дастурларини ўзлаштиришлари ҳамда ўз билимларини ҳар томонлама оширишлари учун энг самарали омил бўлиши шубҳасиз.
Катта ёшдаги одамларда негадир мутлақо зарарсиз бу ҳашаротга нисбатан совуқ муносабат шаклланган. Ҳатто унга қулоқтешар деган ғалати ном ҳам беришган. Бу ҳашарот пир-пир айланиб ва чапдастлик қилиб, ухлаётган одамнинг қулоғига, кейин миясига кириб кетармиш. Қулоқтешарга нисбатан бундай муносабатнинг шаклланишига, бизнингча, давоми…
Бешиктерватар ҳашаротлар оламининг энг ажойибларидан биридир. Одамлар уни баъзан «соҳибкаромат» ёки «қотили хачир» деб аташади. Кейинги номи хурофий аҳамиятга эга, гўё унинг сўлаги хачирни заҳарлар эмиш. Бешиктерватар ингичка танали узун ҳашарот; у ҳаракатсиз турган пайтда катта олд оёқлари ибодат қилаётгандек давоми…
Чигирткалар (ёки саранчалар) галаси вақти-вақти билан айрим минтақаларда пайдо бўлиб, далаларни ер билан яксон қилади. Улар Инжилда Мисрдаги етти балонинг бири сифатида қайд этилади. Дунёнинг турли бурчакларида улар ҳар йили миллион-миллион долларлик ҳосилнинг бошига етадилар. Чигирткаларнинг тури кўп ва улар давоми…
Одамлар алоҳида уйларга, у хоҳ кулба ё сарой бўлсин, эга бўлишгач, ўзларини чақирилмаган меҳмонлардан муҳофаза этишга уриниб келадилар. Кимдир қоровул ёллайди, кимдир ит боқади, Японияда эса бурунги одамлар қора чигирткалар сақлашган. Улар қора чигирткаларни тутиб, қутичаларга жойлаб уйларига олиб келишган. давоми…
Қора чигиртканинг одамларга меҳри бўлакча. Кўп мамлакатларда бу ҳашаротлар билан боғлиқ ирим-сиримлар мавжуд. Масалан, хонадонларда яшайдиган қора чигиртка бахт келтиради, у кетиб қолса, ёмонлик аломати саналади. Италия, Шимолий Африка ва Япония аҳолиси уларни хуш овозидан баҳра олиш учун ўз боғларида давоми…
Кўп минг сонли ҳашаротлар орасида биттаси борки, у ҳайвонат оламида бошқаларидан кўра узоқ яшайди. Чирилдоқларга мансуб бўлган бир ҳашарот 17 йил яшайди! Урғочи қирчумолилардан ташқари ҳеч бир ҳашарот узоқ умр кўриш бўйича унга бас кела олмайди. Бошқа ҳашаротларнинг чирилдоққа ҳавас давоми…
Бу тур ҳашаротларни немислар «сайроқи тойчоқлар» дейишади. Уларнинг бундай ном олишига нар чирилдоқларнинг на сайраш, на чуғурлаш, на чириллашга ўхшаган овоз чиқариши сабаб бўлган. Юнон афсоналарида айтилишича, Эвном ва Аристон деган мусиқачилар мусобақа уюштирганларида тўсатдан Эвномнинг тори узилиб кетади. Шу давоми…
Кўпгина ҳашаротлар учун олам гунг. Аммо қора чигиртка, саранча, чирилдоқ ва тунги капалакларнинг эшитиш аъзолари бор. Аммо улар бошида эмас, оёғида, тўғрироғи, қорнида жойлашган. Айрим қора чигиртка ва чигирткаларнинг қулоқ пардаси олд оёқларида ўрнашган. Оёқларини ҳар ёнга қимирлатиб, улар товуш давоми…
Қўшма Штатларда илк бор узунтумшуқларни аниқлашганда, пахтачилар бу малларанг қўнғизчанинг жиддий зарар келтиришига ишонишмаган эди. Бу кашфиёт 1892 йили Техас жанубида содир бўлган эди. Ўттиз йил олдинги ҳисоб-китобларга қараганда, узунтумшуқлар туфайли пахтага келтириладиган зарар йилига 6 000 000 тойни ташкил давоми…
Узунлиги 52 миллиметр келадиган, Европадаги турдошларидан ҳам энг каттаси бўлган буғуқўнғиздир. Улар бутун Европа эманзорларида ҳаёт кечиради. Личинкалар чириган дарахтлар ва ерда яшаб, ўзига ҳар томонлама қулай уя қуриб олади. Ахир личинкалар олти йил яшаши керак. Барча буғуқўнғизлар осойишта ҳаётнинг давоми…