Туркийлар шажараси устида куйиниб бош қотирган улуғ олим, Хоразм шоҳи Абулғозий Баҳодирхон (1603 – 1664) кажрафтор тарих силсиласидан ҳайратга келиб, файласуфона ҳасрат билан шундай деганди: “Бу дунё бир работқа ўхшар, одам фарзандлари карвонга ўхшарлар, бири кўчар, бири қўнар”.
1971 йилнинг январи эди. Мен Тошкент давлат дорилфунуни (ҳозирги Ўзбекистон Миллий университети) журналистика факултетидаги Таржима назарияси ва нашриёт ишлари кафедрасига энди ишга қабул қилингандим. Кафедра мудири марҳум устозимиз Ғайбулла Саломов билан бир хонада ўтирардик.
Ўрта асрлар Шарқининг улуғ муаррихларидан бири Мирзо Муҳаммад Ҳайдар Дуғлот(1500–1551) Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг холасининг ўғли, яъни бўласи эди. Унинг онаси Хуб Нигорхоним Бобурнинг онаси Қутлуғ Нигорхонимнинг туғишган синглиси эди. Ота-онадан ёш етим қолган Мирзо Ҳайдар бир неча йил Бобурнинг тарбиясида давоми…
Эътиборга лойиқ бўлган бадиий етук асарларга жавобия айтиш ёки татаббуъ битиш мумтоз адабиётимизда анъанага айланган ҳодиса эди. Бу ўзига хос ижодий мусобақа бир қанча тенг қимматли ранг-баранг асарларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлди. Алишер Навоий ва Жомий орасида ҳам ана шундай давоми…
“Бобурнома”ни ҳар гал ўқиганимда ҳам жисмонан, ҳам ақлан бақувват инсон бўлган Бобурнинг жуда ёш — 47 ёшда ҳаётдан кўз юмгани мени таажжубга солади. Кўп жангу жадаллар жароҳатларига бардош берган Бобур ўз ватанида амалга оширолмаган тадбирларни Ҳинд элида амалга ошириб, у давоми…
Оллоҳнинг энг буюк ихтироси нима? – Одам.Одамнинг энг буюк ихтироси-чи? – Тил.Тилнинг энг буюк ихтироси нима? – Сўз.Сўзнинг энг мукаммал хазинаси-чи? – Луғат.Луғатнинг энг буюк хазинаси нима? – Изоҳли луғат… Халқнинг Ватани, давлати каби яна бир буюк, эҳтимолки, бирламчи бойлиги давоми…
Ўрта Осиё халқлари орасида илму фан, адабиёт ва санъатнинг кўплаб порлоқ намояндалари етишиб чиққан. Шундай сиймолардан бири 1485 йили Ҳиротда дунёга келган зукко олим, адиб ва шоир Зайниддин Маҳмуд ибн Абдужалил Восифий бўлиб, у ўз замонасидаёқ темурийлар салтанатининг пойтахти, Алишер давоми…
Ўтган аср ўзбек адабий ва театр танқидчилигида сезиларли из қолдирган сиймолардан бири самарқандлик шоир ва мунаққид, тожик тили грамматикаси муаллифи Вадуд Маҳмуддир(1898-1976). У ўз даврида шўро мафкурачилари ва комфирқа томонидан кескин таъқиб қилинди, маданиятчилар қурултойида Чўлпон, Фитрат, Элбек ва бошқалар давоми…
ХХ асрнинг 20-йилларида Туркистон адабиёти ва матбуоти майдонига кириб келган Шокир Сулаймон, Ғайратий, Зиё Саид, Рафиқ Мўмин каби Элбек(Машриқ Юнусов) ҳам бу даврда янги ўзбек маърифати, маданияти соҳасида фаол иш олиб борди. У «Армуғон»(1921), «Кўзгу», «Ёлқинлар»(1925), «Баҳор»(1929) шеърий тўпламларини, «Ойхон»(1920), давоми…
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг “Бобурнома” асарини адабиётшуносликда адиб бошидан ўтказган кунлар йилномаси сифатида баҳолашади. Аммо шоир — Бобур шеърияти муаллифнинг ички дунёсини бор шиддати билан ўқувчига етказувчи ноёб маънавий хазинадир. Бобур рубоийларида ҳам олам-жаҳон маъно ифодаланган.