– Ҳеч қачон судга ишим тушмаган, – гап бошлади Костелецкай, – аммо сизга айтсам, ҳаммасидан ҳам менга улардаги синчковлик, арзимаган иш кўрилаётган бўлса-да, амал қиладиган ҳар хил расмиятчиликлар ва тартиблар ёқади. Бу одил судловга ишонч уйғотади. Фемиданинг қўлида тарози бор давоми…
Тунни кўр деб ким айтган? Унинг мингта кўзи бўлади. Яна уларнинг барчаси милтиқнинг ўқидек, шафқатсиз. Бу ҳолат балки шаҳарга қора куз чўкиб, дарахтлар сўнгги тилла япроқларини ташлаб, қип-яланғоч бўлиб қолганидан ва дераза тагларида тун изғиб юрган бу пайтда маҳаллий халқ давоми…
Қирдай яланглик. Ялангликда эса ёғоч уйча. Уйча ҳам эмас, ўн уч-ўн тўрт қатор ёғочни арчиб қурилган, омборга ўхшаган бир деразали, даҳлизи йўқ, томи ҳам йўқ бир кулбача. Тайгада кимлардир ўтган замонларда қурган бўлишса керак. Уч-тўртта болтакаш уста баҳорда ҳаво ноқулай давоми…
Толстой нима деганди: “Бир неча юз минг одам кичик ерга жамланиб, ўзлари тиқилиб яшаётган заминнинг абжағини чиқаришга қанчалик уринишмасин, гиёҳ унмасин деб ерга қанча тош ётқизишмасин, ниш уриб кўкара бошлаганларини қириб-қиртишлашмасин, тошкўмир, ермой бурқситиб, дарахтларни, жамики жонзотларни ғорат қилишмасин, баҳор давоми…
Мен ўтинчиман. Исмимни айтганим билан, барибир, ҳеч ким танимайди. Мен дунёга келган ва шу ерда оламдан ўтадиган кулбам ўрмон чеккасида жойлашган. Айтишларича, ўрмоннинг бир томони бутун қуруқликни қоплаб, меникига ўхшаш ёғоч уйлар сузиб юрадиган денгизга бориб тақалар экан. Ўрмоннинг нариги давоми…
Якшанба куни эрта тонгда Иван Дегятеровникига қайнотаси, ҳали унча қари бўлмаган, айёру хушмуомала Наум Кречетов келди. Иван қайнотасини ёқтирмас, Наум ҳам қизига ачинганидан Иванга чидарди. – Ухлаяпсанми? – тез гапирди Наум. – Эҳҳе-е!.. Бунақада бутун бир подшоликни ухлаб ўтказиб юбориш давоми…
Етим Қули гоҳ у эшикка, гоҳ бу эшикка бош уриб етимчилик ташвишлари ичра томлардан йиқилиб, дарёларда бўғилиб, дунёнинг барча азобу уқубатини тортиб улғайган бир одам эди. Бироқ томлардан йиқилганида бирор жойи синмаганди, дарёларга чўкиб ўлмаганди, уни фақат ўша исмсиз ташвишлар давоми…
Шоирлик чексизликдир, у ҳақда сўзлаш қийин. Шоирлик қаердан бошланади? Қаерда тугайди? Ҳамма нарсани ўз қарашларим асосида чегаралайман, аммо улар ичида чўнтагида бир мири йўқ ғирт шоир – Бальмонт ҳақида бир нарса дея олмайман. Кулманг, жаноблар. Мен на Есенин, на Мандельштам, давоми…
Бир куни оқшом кўйлакка дазмол босаётган чоғим ҳаётимга ўзгариш киритган муҳим воқеа содир бўлди. Тўғри, дабдурустдан хаёлимга келиб қолган фикр оддий эди, аммо жуда бошқача, кишини ўзига тортарди. Эрим меҳмонхонада телевизор томоша қилиб ўтирарди. Мен унинг олдига бордим ва хаёлимга давоми…
Биринчи қисм ҲАЁТИМ ҲАҚИДА Der nicht Geschundene wird nicht erzogen[1] Cўзбоши Мазкур асарга сўзбоши сифатида қуйида бир дўстимизнинг мактубини келтириб ўтмоқчиман, очиғини айтганда, бундай қийин ишга қўл уришимга айнан шу хат туртки бўлган, десам янглишмайман. “Азиз дўстим, биз Сизнинг жами давоми…