Mana, qachonlardir sodir bo‘lgan, o‘zim guvoh bo‘lgan va nimagadir hech qachon yodimdan chiqmaydigan g‘amgin xotiralarimdan biri. O‘sha kunlardan beri qanchalik g‘amgin, hayajonli, qo‘rqinchli damlarni boshimdan kechirmadim. Lekin baribir, o‘n-o‘n ikki yoshlarimda men bilgan Maymoq xolaning qiyofasi biror kun ko‘z oldimdan davomi…
Tun bo‘ldi, Isabekov bo‘lsa haliyam o‘y surib o‘tiribdi. Xatni nimadan boshlasin? Bu xatda o‘zi nimani yozadi? Juda qiyin, judayam qiyin. Ko‘p gaplarni yozishi kerak, rosa yig‘ilib qolgan! Kechikkan izhorlarni u tushunarmikan?Ko‘p yillik og‘ir oilaviy hayot ortda qoldi. Shuncha xafagarchiliklar, so‘ngsiz davomi…
O‘sha kuni ertalab xotinim bilan odatdagidek xayrlashdik. U qo‘lidagi choyini ichib bo‘lmasdanoq, meni eshik oldigacha kuzatib qo‘yishga shoshildi.U paltomning qaytarma yoqasidan ko‘zga ko‘rinmas qilni qoqib tushirganicha (bu uning «Sen faqat o‘zimga tegishlisan!» degan barcha ayollarga xos tantiqligining ifodasi edi) shamollab davomi…
Ojizlik va kuchli nafrat o‘tidan Kishorning lablari titrardi. To‘yining birinchi kechasiyoq xotinining ko‘ksiga lablarini bosganda, og‘zida sholg‘om ta’mini tuygandek bo‘ldi…Bugun otasi hovlining hammayog‘ini elektr chiroqlari bilan bezattirib qo‘ydi. Alohida ajralib turishi uchun opalari, yangalariyu do‘stlari Kishorning yotoqxonasiga shamchiroqlar qadab chiqishdi. davomi…
Bu, bir vaqtlar, shaharning eng muhtasham uylaridan edi. Yangigina qurilib, toshlari hali oppoq bo‘lgan paytda ko‘chaning husniga husn qo‘shib turardi. Keyinchalik hamma narsa sekin-asta o‘zgarib ketdi. Endilikda bino zamona ruhiga, mashinalar va odamlarning kiyim-boshlariga mos tushmay, qandaydir begonaga o‘xshab qolgandi. davomi…
Bog‘im choqqina bo‘lsa-da, kuz kelishi bilan bu yerga har xil qushlar uchib kelishadi. Shu yaqin atrofda otchoparga tutash bog‘ ham bor, qushlar ana o‘sha yerda to‘planishadi va goh u ranglisi bo‘ladimi, goh bu ranglisimi, yo‘l- yo‘lakay mening bog‘imga uchib kelaverishadi. davomi…
Mabodo mening arzimas, faqirul-haqir nomam zamonlar va makonlararo kelgusi avlodlarga yetib borsa, mabodo ey, kelajakdagi o‘quvchim, mening kimligim va nimalarni yozganim seni sal-pal qiziqtirib qolsa (aslida o‘sha zamonlarga ismim va ijodim yetib borishiga unchalik umid bo‘lmasa-da), men haqimda chala-chulpa qandaydir davomi…
(aprel 1920 y.)Meran-Untermays, Ottoburg pansioni.Muhtarama Milena xonim,ikki kecha-yu kunduz qo‘yib yoqqan yomg‘ir hozirgina tindi; ehtimol, bu uzoqqa cho‘zilmas, biroq nima bo‘lganda ham bunday hodisani nishonlash kerak — mana, men Sizga xat yozayapman. Darvoqe, yomg‘irni men yengil o‘tkazdim, buning boisi, begona davomi…
Bu voqeani ruhiy kasalliklar shifoxonasining birida yigirma uchinchi raqamli bemor hammaga gapirib beradi. U, chamasi, o‘ttizni qoralab qo‘ygan, ammo zohiran juda yosh ko‘rinardi. U nimalarni ko‘rgan-kechirgan… umuman olganda, nima farqi bor ko‘rgan-kechirganlarining? Mana, u men va shifoxona direktori shifokor S.ning davomi…
Odatdagidek uyidan barvaqt chiqib sud binosi tomon yo‘l olarkan, Pergolez ko‘chasi bo‘ylab o‘zidan oldinroqda ketayotgan kishining quyushqondan tashqari xatti-harakatlari inspektor Ganimarning e’tiborini tortdi. Bu yo‘lovchining egnidagi kiyimlari juda nochor, dekabr oyi boshlanganiga qaramasdan poxol shlyapani boshiga bostirib kiyib olgan. O‘ttiz davomi…