Мана, қачонлардир содир бўлган, ўзим гувоҳ бўлган ва нимагадир ҳеч қачон ёдимдан чиқмайдиган ғамгин хотираларимдан бири. Ўша кунлардан бери қанчалик ғамгин, ҳаяжонли, қўрқинчли дамларни бошимдан кечирмадим. Лекин барибир, ўн-ўн икки ёшларимда мен билган Маймоқ холанинг қиёфаси бирор кун кўз олдимдан давоми…
Тун бўлди, Исабеков бўлса ҳалиям ўй суриб ўтирибди. Хатни нимадан бошласин? Бу хатда ўзи нимани ёзади? Жуда қийин, жудаям қийин. Кўп гапларни ёзиши керак, роса йиғилиб қолган! Кечиккан изҳорларни у тушунармикан?Кўп йиллик оғир оилавий ҳаёт ортда қолди. Шунча хафагарчиликлар, сўнгсиз давоми…
Ўша куни эрталаб хотиним билан одатдагидек хайрлашдик. У қўлидаги чойини ичиб бўлмасданоқ, мени эшик олдигача кузатиб қўйишга шошилди.У пальтомнинг қайтарма ёқасидан кўзга кўринмас қилни қоқиб туширганича (бу унинг «Сен фақат ўзимга тегишлисан!» деган барча аёлларга хос тантиқлигининг ифодаси эди) шамоллаб давоми…
Ожизлик ва кучли нафрат ўтидан Кишорнинг лаблари титрарди. Тўйининг биринчи кечасиёқ хотинининг кўксига лабларини босганда, оғзида шолғом таъмини туйгандек бўлди…Бугун отаси ҳовлининг ҳаммаёғини электр чироқлари билан безаттириб қўйди. Алоҳида ажралиб туриши учун опалари, янгаларию дўстлари Кишорнинг ётоқхонасига шамчироқлар қадаб чиқишди. давоми…
Бу, бир вақтлар, шаҳарнинг энг муҳташам уйларидан эди. Янгигина қурилиб, тошлари ҳали оппоқ бўлган пайтда кўчанинг ҳуснига ҳусн қўшиб турарди. Кейинчалик ҳамма нарса секин-аста ўзгариб кетди. Эндиликда бино замона руҳига, машиналар ва одамларнинг кийим-бошларига мос тушмай, қандайдир бегонага ўхшаб қолганди. давоми…
Боғим чоққина бўлса-да, куз келиши билан бу ерга ҳар хил қушлар учиб келишади. Шу яқин атрофда отчопарга туташ боғ ҳам бор, қушлар ана ўша ерда тўпланишади ва гоҳ у ранглиси бўладими, гоҳ бу ранглисими, йўл- йўлакай менинг боғимга учиб келаверишади. давоми…
Мабодо менинг арзимас, фақирул-ҳақир номам замонлар ва маконлараро келгуси авлодларга етиб борса, мабодо эй, келажакдаги ўқувчим, менинг кимлигим ва нималарни ёзганим сени сал-пал қизиқтириб қолса (аслида ўша замонларга исмим ва ижодим етиб боришига унчалик умид бўлмаса-да), мен ҳақимда чала-чулпа қандайдир давоми…
(апрел 1920 й.)Меран-Унтермайс, Оттобург пансиони.Муҳтарама Милена хоним,икки кеча-ю кундуз қўйиб ёққан ёмғир ҳозиргина тинди; эҳтимол, бу узоққа чўзилмас, бироқ нима бўлганда ҳам бундай ҳодисани нишонлаш керак — мана, мен Сизга хат ёзаяпман. Дарвоқе, ёмғирни мен енгил ўтказдим, бунинг боиси, бегона давоми…
Бу воқеани руҳий касалликлар шифохонасининг бирида йигирма учинчи рақамли бемор ҳаммага гапириб беради. У, чамаси, ўттизни қоралаб қўйган, аммо зоҳиран жуда ёш кўринарди. У нималарни кўрган-кечирган… умуман олганда, нима фарқи бор кўрган-кечирганларининг? Мана, у мен ва шифохона директори шифокор С.нинг давоми…
Одатдагидек уйидан барвақт чиқиб суд биноси томон йўл оларкан, Перголез кўчаси бўйлаб ўзидан олдинроқда кетаётган кишининг қуюшқондан ташқари хатти-ҳаракатлари инспектор Ганимарнинг эътиборини тортди. Бу йўловчининг эгнидаги кийимлари жуда ночор, декабрь ойи бошланганига қарамасдан похол шляпани бошига бостириб кийиб олган. Ўттиз давоми…