(Рассом ҳикояси) I Бу воқеа бундан олти-етти йил аввал, мен Т. губернасининг уезддаридан бирида, помешчик Белокуровнинг мулкида яшаб турганимда рўй берган эди. Белокуров ёш йигит бўлиб, саҳарлаб ўрнидан туриб, бели бурма камзул кийиб юрарди ва кечқурунлари пивохўрлик қиларди. У менга давоми…
Беқиёс йўрға Холстомер хотирасига бағишлайман. 1 Тўрт яшар пойгачи айғирни Зумрад от деб аташарди. У бўйчан, кулранг, қадди тик, танаси кумушранг. Одатдагидай ярим тунда сайисхонасида уйғонди. Унга ёнма-ён, чап ва ўнг, даҳлиз орқали ўтиладиган қарама-қарши томондаги отлар бир текис, ёқимли давоми…
Уларни кечаси турмадан олиб чиқиб, шаҳарнинг зим-зиё кўчалари бўйлаб, аллақаёққа олиб кетишяпти. Аммо Автух қайси томонга кетишаётганини билолмай хуноб. Усти ёпиқ машинада дераза деган нарса йўқ, бирор жойида йилт этган ёруғ тушадиган тешиги ҳам кўринмайди, на ташқарида, на ичкарида бирор давоми…
Боғ панжараси ёнидан араваларнинг ўтиб бораётгани эшитилди, баъзан уларни сал-пал чайқалиб турган барг-япроқлар орасидан ҳам кўриб қолардим. Уларнинг жазирама иссиқда қуриб-қақшаб кетган кегай ҳамда шотилари шунақанги ғичирлардики! Даладан қайтаётган ишчиларнинг бундан кулишаётганини кўриб, одам уялиб кетарди. Мен ота-онамнинг боғида, дарахтлар давоми…
У тоғлик эр-хотин Соно ва Жаденинг қизи эди. Бир йили деҳқончиликда уларнинг омади чопмади, Котгар яқинидаги Сатле водийсида экилган озгина экинни ҳам айиқлар пайҳон қилиб кетди. Тоғлик эр-хотин бундай талофатни ўз худоларининг марҳаматсизлигига йўйишдими, бошқа сабабданми, ўша йили қишда улар давоми…
Ёғоч деворлардаги тирқишлардан кираётган қуёш нурлари омборхона биноси ичини ғира-шира ёритиб турарди. Қўлига юққан оқиш ёғоч чангини ишқалаб ювиб ташлаш учун пайраҳага эгилар экан, у ўзини жиноятчи деб ҳис қилди. Сирасини айтганда, ишқалаб ювадиган ҳеч нарса йўқ эди. Шунчаки, эҳтимол давоми…
V асрда ҳам ҳозиргидек ҳар куни эрталаб қуёш чиқар ва кечқурун ухлагани ётар эди. Эрталаб қуёшнинг дастлабки нурлари шудринг билан ўпишганда ер жонланар, ҳаво қувонч, шодлик ва умид товушларига тўлар, кечқурун эса шу ер тек қолар ва шафқатсиз қоронғуликка чўмарди. давоми…
— Қурмағурнинг ўзиям жуда катта олим-да. — Нима, бирорта зўрроқ кашфиёт қилганми? — Шу ҳам савол бўлдими? Шуни сўраб ўтирганингизга ҳайронман. Авомни авом десак, туппа-тузук зиёлиларимиз ҳам илму фанга қизиқмас экан-да. Бу олим адабиёт тарихига оид китобларда шу вақтга қадар давоми…
Дунёда шундай одамлар борки, уларнинг ҳар бир бармоғида биттадан ҳунар бўлади. Бизга ўхшаш мулла қуруқларнинг бўлса ўнта бармоғида ўнта тирноқдан бошқа нарсаси йўқ. Дарвоқе, менинг қўлимдан ҳам бир ҳунар келади: одам кўп жойга тушиб қолсам, дарров қўлимни ишга солиб, атрофимдаги давоми…
«Ҳаёт — аччиқ нарса, жаноблар. Ҳаёт — тиканли йўл. Ҳаёт…» Ана шунақа чукур маъноли гаплар ёзилган учта дафтарим бор. Буларнинг ҳаммаси ҳаёт фалсафаси билан тўла. «Ҳаёт — бу турган-битгани уқубат демакдир. Ҳаёт — бу зўр машаққат билан чиқиладиган чўққи демакдир. давоми…