“Мен бу дунёнинг одами эмасман”. Болат Акуджава “Одамнинг икки бурчи бор: бири бу дунёга келиш, иккинчиси – кетиш. Қолгани – алданиш. Бу дунёнинг гашти тугади-ку, деганингда одамнинг кета қолгани ҳам маъқул бўлса керак”. Асқар Сулаймонов Болат Акуджава бу гапини 1996 давоми…
Унинг ёши нечадалигини тахминан ҳам айтолмайман, кейинчалик бу ёруғ оламда қанчадан бери яшаётгани, юз йиллик эман ва чинорларга тенгдошми ёки улардан каттароқми, бизнинг давримизга динозаврлар, мамонтлар ва одам боласи суякларини ер остидан ё бўлмаса минг йиллик ғорлар-у, кўмир қатламлари орасидан давоми…
Роялдан таралаётган “Мовий Элегия”нинг маҳзун садоси қулоққа чалинмоқда. Экран тобора оқариб борарди. Ётоқ. Икки кишилик кенг каравотда бир аёл уйқу оғушида. Ёнгинасида беш-олти ёшлар чамаси қизалоқ ётибди. Кўзларини катта-катта очганча каравот устидаги эртакнамо манзарани томоша қилмоқда. Ранг-баранг соялар оппоқ чойшабу давоми…
Тоғамни негадир жиним ёқтирмасди. Чунки у ўтакетган хасис одам эди. Савдо-сотиқ билан шуғулланиши, мол-мулки етарли бўлишига қарамай, ночоргина турмуш кечирар ва ҳамма нарсадан нолиб юрарди. Одамлар уни бечораҳол, бутун бойлиги ҳам шу кичиккина уй ва каталакдек дўкондан иборат бўлса керак давоми…
Осмонтой — Бўзатов билан Мўйноқ туманларининг ўртасида жойлашган тарихий маскан. Бу гўшада Бердақ, Ажиниёз, Кунхўжа каби мумтоз шоирлар бир пайтлар умргузаронлик қилишган. Чорва моллари учун ерлари кенг. Ҳавоси тоза. Ҳар хил қушлар ва ёввойи жониворларга макон бу. Нукусдан бир юз давоми…
Полиция зобити Хантон кир ювиш корхонасига етиб келганида «тез ёрдам» машинаси дарвоза олдидан огоҳлантирувчи товушсиз, милтилловчи чироғини ёқмаган ҳолда оҳистагина қўзғалаётган эди. Бу ёмон аломат, албатта. Ичкарида ҳамма идорага тўпланган, кўпчилик йиғлаб ўтирарди. Кир ювиш залининг ўзида эса ҳеч ким давоми…
Овозидан аҳволи яхши эмаслигини сездим. Тушлик баҳонасида мени ишхонаси яқинидаги қаҳвахонага таклиф қилди. Бинодан югуриб чиқдим. Совуқдан бошим, қулоқларим музлагандай бўлди… Оёғимни қўлимга олиб, қаҳвахонага чопиб кирдим. Бир бурчакдаги стол орқасида ўтирганча, сигарет бурқситаётганди. Унга кўзим тушди дегунча, ҳавонинг совуқлигини давоми…
Кимга айтай дардимни? Шом пайти. Ёғаётган лайлак қор янги ёқилган фонарлар атрофида айланар, эринибгина отларнинг устига, одамларнинг елкаларига ва телпакларига қўниб оқартирар эди. Извошнинг курсисида букчайиб қимир этмай ўтирган Иона Потаповнинг ҳамма ёғи оппоқ, худди арвоҳга ўхшайди. Агар устига катта давоми…
Бозор майдонидан янги шинел кийган, тугунча кўтарган полиция назоратчиси Очумелов ўтиб борарди. Унинг орқасидан мусодара килинган крижовник тўла ғалвирни кўтарганча малла городовой келмоқда. Теварак-атроф жимжит… Майдонда жон асари кўринмайди… Дўконлар ва қовоқхоналарнинг ҳувиллаган эшиклари ёруғ дунёга очиққандек оғиз очиб турибди; давоми…
I Мен кулгили одамман. Энди улар мени ғирт жинни деб аташади. Агар мен ростдан ҳам жинни бўлиб қолганимда-ку, бу янги номдан арпа бўйи ўсар эдим. Лекин, афсуски, энди мен уларга парво қилмайман, энди уларнинг барчаси мен учун азиз — ҳаттоки давоми…