-1- 1981 yil. Dehli. Hindiston. Professor Rakesh Chopra qo‘lidagi qorayib, hilvirab ketgan bosh chanog‘iga hayronu mustar boqqancha, boshi-keti yo‘q xayollar girdobiga ko‘milib ketdi. Nahotki, uning shuncha yillik izlanishlari, ilm yo‘lidagi mashaqqatlari besari somon ketgan bo‘lsa… Bosh chanog‘ini ehtiyotkorlik bilan aylantirib, davomi…
Kengligi eniga olti, bo‘yiga sakkiz quloch keladigan xona. Katta ajnabiycha yozuvli devor soatining chiqillashidan boshqa tovush yo‘q. Xonada uch kishi bor. Biri yerga tikilgan, ikkinchisi devorga qarab turibdi, uchinchisi ohista odimlar bilan uyoq buyoqqa yuryapti, u har qadam bosganida o‘zini davomi…
U tengqurlari ichida oxirgi bo‘lib uzatildi. Axir kimdir oxirgi bo‘lishi kerak-ku? Lekin odamlar buni “o‘tirib qoldi” deyishadi… Bu xunuk ibora sekin-asta qizning ham ko‘ngliga mo‘ralab, o‘zini-da ishontira boshlagan bir paytda sovchilar eshik qoqdi (qo‘shni qishloqdan ekan, bu ikki go‘shani bir-biridan davomi…
1 Har doim avval o‘zini yasaydi Shodiya. “Ayol oldin paydo bo‘lgan, chunki u erkakni tug‘adi”, deydi. Ishonaman. Haqiqatan ham ayol bo‘lmasa erkak tug‘ilmaydi-da… Keyin meni yasaydi va ko‘rpacha ustiga yotqizib qo‘yadi. Mana, Shodiya yonimda yotibdi. Egnida ko‘k baxmaldan nimcha, sariq davomi…
Bolalik mahallari edi… Ibrohimning otasi uzoq safarga ketdi. Bir haftalardan keyin qaytib, olib kelgan mayda-chuydalarini bolalariga tarqatib bo‘lgach, dasturxon ustida safar taassurotlarini gapirib o‘tirib: – “Yak” degan yangi samolyot chiqibdi, o‘shanda uchdik, – dedi. – Qanaqa emish? – qiziqib so‘radi davomi…
I 1937 yilning ayni bahori edi. U obkom binosidan to‘g‘ri soy bo‘yiga tushdi. “Zudlik bilan bu yerdan qochish kerak” degan qarorga keldi-yu, to‘lqin-to‘lqin bo‘lib oqayotgan Oqbo‘raga ko‘z soldi… Qadim-qadimlardan vodiy sari hayot olib kelgan sut rangidagi Oqbo‘ra, nahot endi… U davomi…
Traktorchilarning bugun ham ishlari unmadi. “Tuf” desa tupuk muzlaydi. Yer metin bo‘lib qotgan, yarim tanob haydalmasdan lemex yo qayrilib qoladi, yo plug sinadi. Temirga qo‘l urilsa chippa yopishadi. Traktorchilar to‘rt kishi – uncha-buncha sovuqni pisand qilmaydigan chiniqqan odamlar. Ayrimlari issiq davomi…
Bu ma’danning “Ashirit” deb nomlanishi uni Yevropaga birinchi bo‘lib olib kelgan buxorolik savdogar Ashurboyning nomi bilan bog‘liq. Mineral va tog‘ jinslari haqidagi ma’lumotnomadan Jonginam Syuzi! Quloq sol, Kyonigsberg guvranib yotibdi. Hammaning og‘zida bitta so‘z takrorlanadi: “Ashirit!”, “Ashirit!” Bu mo‘jizaviy bir davomi…
Albert olti yillik qamoqdan so‘ng uyiga qaytdi. O‘sha musiqachilar ko‘chasi, 65-xonadon. Uning uyi odmi, biroq shinamgina edi. Tashqaridan qaraganda juda kichik va tor ko‘rinadi, ammo ichkari tarafdan hovli katta. Bu ko‘chadagilar baland va dabdabali uy qurishni yoqtirishmaydi. Shuning uchun ham davomi…
I – Tog‘a… – Axir, aytdim-ku, senga! – Tog‘a, iltimos! – Ey!.. – Tog‘a!.. Yordam bering, tog‘a, bolalarim haqqi… Ayol ortiq gapirolmadi. Oppoq yuzlaridan dona-dona yosh tomchilari dumalab tushardi. Ko‘zlaridanmas, lablaridan yosh quyulib kelayotgandan, kafti bilan og‘zini yopib oldi. Qishloq davomi…