Қулман Очилов 1957 йили Қашқадарё вилоятининг Кўкдала туманида туғилган. 1983 йили Тошкент давлат университетининг (ҳозирги Ўзбекистон Миллий университети) журналистика факультетини тамомлаган. 1999 йили “Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган журналист” унвони билан тақдирланган. Таниқли публицист, адиб, таржимон.
“Жайдари фалсафа”, “Сой соҳили”, “Баракали йигит”, “Омонат ва матонат”, “Гардан ва гардун” каби китоблари чоп этилган. Асарлари қардош тилларга таржима қилинган. Эрнест Хемингуэй, Габриэль Гарсиа Маркес, Иво Андрич, Рюноскэ Акутагава, Симон Кармиггелт сингари атоқли адибларнинг асарларини ўзбек тилига ўгирган.
Келгуси якшанба куни қайнонаси олтмиш беш ёшини қаршилайдиган куёвдан бўлажак юбилейга нималар лозим? Айниқса, куёв деганимиз шаҳарнинг фирқачи зодагонларига мансуб энг баҳаво, тоза-озода, сокин даҳасида, ҳайҳотдай ҳовлининг тўридаги уч хонали шинам уйда, икки фарзанди аржуманди билан ўйнаб-кулиб яшаётган, яна денг, давоми…
Танбеҳ Таҳририят йўлагида бехосдан тапира-тупур бошланди: “Устоз! Устоз келдила-ар!” Очиқ турган эшикдан кўзим тушди: бош муҳарриримиз кабинетидан шитоб билан чиқиб кетди. Газетанинг навбатдаги сонига “тушиши” зарур бўлган материални ўқиётгандим. Хаёлимни бўлгим келмади. Анчадан кейин раҳбаримиз изига қайтди ва тўғри келиб давоми…
Бир куни… Келинг, яхшиси, рўй-ростини айтиб қўяқолай. Негаки, ўн беш ёшимдан бери ёзиб, тўлдириб, авайлаб-асраб келаётган кундалигимда аниқ битилган ўша сана: “198… йил 17 июнь, сешанба куни, пешиндан кейин бош муҳарриримиз хонамга кириб келди…” Анча сийраклашиб қолган тепа сочлари чўпга давоми…
Шаҳар чеккасидаги бу тўрт қаватли шафтолиранг уй узун, шу даражада узунки, чавгон дастасининг учидек бурилиб кетган. Охири кўринмайди. Йўлак-подъездлари кўчадан ичкарига – торгина майдончага қараган. Олди мудом гавжум. Бетони ўйилавериб аллақачон тақдирга тан берган йўлкаларда автомобилларга йўл бўшатиб чарчайсиз. Истиқомат давоми…
— Жума-аеф, — дейди хонасининг эшигини қулфлаётган Орзиқул ака. — Лаббай, — дейман мен ҳам калитимни чўнтагимга солар эканман. -Умрнинг яна бир куни ўтди. -Ўтганига шукр. -Ёмон одамлар камайиб кетди, — дейди энди ҳамроҳим лифтдан тушаётганимизда. — Йўқ, таг-туги билан давоми…
“Гулистон” журналининг август сонида Эркин Аъзамнинг “Қаҳратонда гул кўтариб” ҳикояси чоп этилди. “Нима бўпти, – дейсиз сиз, – Эркин Аъзам бирор нарса ёзса, ҳар қандай нашр кўзига суртиб чиқаради”. Тўғри, бироқ эътирозингиздан сезиб турибманки, сиз яқин-ўртада “Гулистон”ни варақлаб кўрмабсиз. Аввал давоми…
— Билмайсиларми, Жаббор аканинг уйига қандай борсам бўлади?.. Агроном Жаббор ака-чи? — Ассалому алайку-ум! — Вой!.. Узр, сомалайкум! —Ваалайку-ум. Жаббор ака дейсизми? – бошига дўппи қўндирган қотмагина одам ёнидаги ўн икки-ўн уч ёшлардаги қийиқ кўзли ўспиринга қаради: — Жаббор агроном давоми…
Тонг вақти йўлга тушди. “Ойсулув” достонидан Тупканинг таги қаерда? “Ҳайитали Алламуродовни танийсизми?”, деб сўрасам, сиз, албатта, елка қисасиз: “Йўқ”. Ажабланадиган жойи кам. Ўзим ҳам танимас эдим. Қандай танийлик, айримларга ўхшаб бўлар-бўлмас иш учун атрофига тўда-тўда мухбир йиғиб, уларга узундан-узун, маза-бемаза давоми…
Тугамайдиган базм йўқ. (Мақол) Ўқ Бош прокурор ўринбосари! Ҳа, айнан ўзи! Республика бош прокурорининг ўринбосари. «Дуэл»га чақирибди! Рашид бу воқеани бировдан эшитса, ишонмасди. Ўзи кўрди. Ўзи гувоҳ. Ёқангни ушламасдан иложинг йўқ. Қилмиши учун не бир жойларда, не бир акобирларга сўзу давоми…
Мухбиримиз бир кунда уч марта пулидан айрилди “Дорихонага қараб чоп!” Мени бу синов – эксприментга, ундаган сабаб – онда-сонда қулоққа чалиниб турадиган ўша ёзғириш: “Одамлар харомдан ҳазар қилмай қўйди. Ҳали қарасанг, эшак гўштини пуллаган. Яна бири масжидда чўнтакка тушган. Энди давоми…