«Sanam momoni bilasizmi?» deb so‘rasam, afsus ma’nosida bosh chayqaysiz. Ajablanadigan joyi yo‘q. Bugun uni o‘zi tug‘ilib o‘sgan go‘sha– Qashqadaryo viloyati, Chiroqchi tumanidagi Ko‘kdala qishlog‘ida ham ko‘pchilik tanimaydi. XX asrning mashhur shoiri Nozim Hikmat aytganidek, «qo‘shnisidan boshqa hech kim tanimaydigan» bir davomi…
Ro‘zg‘orda Qosimning zimmasiga muhim missiya yuklangan. Missiyaning muallifi va rahbari… Kim bo‘lardi? Xotini-da. Yakshanba kuni nonushtadan keyin u qo‘liga «Tafakkur» jurnalining yangi sonini olib, shippagini mehmonxonaga qaratib sekin «shippillatayotgan» edi, oshxona tomondan o‘z postida doim sergak va hushyor ayolning: -Yana uxlamoqchimisiz? davomi…
Donolar, aql-farosating bo‘lmasa, eshak bozoriga dallol ham bo‘lolmaysan, deb bejiz aytishmagan ekan. — Sabzi bizning Qo‘qonda bir yarim ming, Toshkentda besh yuz so‘m ekan! Surxondaryodan keladi-da!Cho‘ntak quruq, «Na qildim men, jamolingdan judo qilding…» deb yurgandim, bu gapni eshitgach, joyimda o‘tirolmay davomi…
1— Kelin yo‘q! Eshitayapsizlarmi, kelin hech qayerda yo‘q!— Adolatning qizi qochib ketibdi! 2Onalarining qirqi chiqqan kun edi.To‘rt-besh chinni lagani, kosalari, o‘ntacha choynagi, yigirmatacha piyolasini bir tugunga tugib ko‘tardi.— Enam “Men o‘lsam chinnilarim senga qoladi”, deb vasiyat qilgan edi, — dedi davomi…
— Qobilbek tomorqasini sotarmish.Bu yangilikni eshitgan Tolibjon ota oromini yo‘qotdi. — O‘zimizning mahalla, — dedi, — toshiyam, kesagiyam o‘zimizniki. Chetdan biror kishi kelib qoshiq solmasligi kerak. Qariyaning yuragida shunday xohish uyg‘ondi. Ana shu tuyg‘u asta-sekin butun vujudini qamrab oldi. Xudoga davomi…
Chirmanda sadosi olis-olislarga qadar taralardi. Zumrad opaning xushovozidan huzurlangan ayollar qo‘shiq sehriga mahliyo bo‘lib qolgandilar. Tog‘da toychoq kishnaydi-yo,Ot bo‘ldim deb yor-yor,Uyda kelin yig‘laydi-yo,Yot bo‘ldim deb yor-yor… Zebo atlas ko‘ylakda bir chiroyi ming bo‘lib ketgan so‘lim kokillarini ro‘moli bilan tang‘ib, qayrilma davomi…
Toshlarga bitilgan dostonlar Azaldan har bir yurtning o‘z me’moriy timsollari bor. Masalan, O‘zbekiston deganda xorijliklar avvalo Samarqand, Xeva va Buxorodagi qadimiy minoralarni ko‘z oldiga keltirsa, Amerika dastavval Ozodlik haykali shaklida namoyon bo‘ladi, Frantsiyani bo‘lsa Eyfel minorasisiz tasavvur etish qiyin. Misrning davomi…
Tiriklik chog‘i aytolganim so‘z…Meni ham ming yillar qilar hikoya. G‘afur G‘ulom. Sochilib yotibdi tuyg‘ular, Ko‘nglimning bog‘lari parishon, Qay yaproq xazonga yuz tutar, Demak, kuz, oltindan bir nishon. Men seni izlayman Oltin gul, Bir umr, bir umr izladim. Zarrasin topsam ham mayli, deb, Armonning ichinda bo‘zladim. Ko‘nglimga yaqinroq davomi…
— Risol, hayronman, nega bunday bo‘ldi? — Gulnozaning fig‘oni oshdi. — Kuniga ikki yuz martalab qo‘ng‘iroq qilaverib, jonga tegardi. Endi bo‘lsa, jim. Tavba… Risolat dugonasining yigitini biladi — rassom. Esida, qaysidir rassomning shaxsiy ko‘rgazmasiga borishganida ko‘rgan, ular bilan bir davrada davomi…
O‘zi nima bo‘ldi? Ko‘chada uni ko‘rib qoldi. Ko‘rsa nima bo‘pti? Nima bo‘pti emish, axir u boshqa bir qiz bilan ketayotgan edi-da. Bo‘lgani shumi? Shu kichkina gapmi? Uni boshqa qiz bilan birga ko‘rdi-yu, kuyib ketdi. Shundoq metroga tushib ketaverishda. Ular shunday davomi…