Bu hikoya – odamlar, voqealar, hodisalar haqida emas.Bu hikoyaning qahramoni – qishloq. Ha, aynan qishloq. U nozlanadi, chappar uradi, bag‘rida borini muhayyo qiladi, goho to‘rsayib-xo‘mrayadi, xullas, bir tirik jonzot nimaiki qila olsa, barini u ham qiladi. Avvallari uning o‘z fe’l-atvori, davomi…
Men judayam kichkina bolaman. Bo‘yim endigina otamning tizzasiga yetgan. Otam juda quvvatli, kaftlari ulkan-ulkan. Yo‘g‘on barmoqlaridan tutib, otamga boshimni burib qarayman. Mevalar pishsa, yelkasiga chiqib olaman, daraxtning ho‘v uchidagilargayam qo‘lim yetadigan bo‘pqoladi. Tungi yulduzlar bodroqday sochilgan. Otamning yelkasiga chiqib olsamu davomi…
Ey ruh, fitratining o‘rmonlaridaKezingan, ezilgan, ozurda ey ruh!Zahmat soylarining hovurlariyuG‘ussa vodiylarin shovurlaridaBir o‘zi yig‘lagan,o‘ksigan, kuygan,Hasrat yomg‘irining kuyuklaridaIlma-teshik bo‘libIzillab turgan!Eski zindoningdan bir zum chiqaqol!.. MUQADDIMA O‘g‘il Shabada esmas, ammo o‘rmon turli tovushlarga to‘la edi. Sarvlar, qayrag‘ochlaru archalar baland o‘sgan, o‘tlarning poyalari davomi…
Ulkan o‘zgarishlar pallasiga kirib borayotgani sezilib turadigan, muhtasham mumtoz adabiyotimizning zilol buloqlaridan suv ichgan va avlodlarining har biri alohida hayotbaxsh to‘lqin paydo qilgan adabiyotimiz haqida gap ketganida, asarlardan ham ko‘ra ko‘proq ijod jarayoni haqida o‘ylab qolaman. Donishmandlar aytadilarki, olamda faqat davomi…
Tog‘ay ikkinchi xotini bilan yashay boshlaganiga shu kuzakda besh yil to‘ladi. Boshida ko‘nika olmadi, lekin lorsillagan ayoli bir shirin qizaloq, bir polvon o‘g‘ilni tug‘ib bergach, o‘laman sattor, ajrashmayman, degan odam birinchi xotinini unutdi-qo‘ydi. Ey, bo‘lmasa, suyib olgan Zarifasi qanday ayol davomi…
YaXShI XOTIN – Muxtorjon, nima gap? Uyda janjal bo‘ldimi, deyman?– Xotin bilan yana ozgina janjallashdik-da, oqsoqol.– Janjal qildingmi yo kelinni urdingmi?– Shu, tili chayon. Gap qaytarganida og‘zi yopilmaydi. Shunga urdim.– Urganingda xotining ko‘chaga qochdimi yo uyga kirdimi?– O‘zini darrov uyga davomi…
I Ishxonadan “Mehribonlik uyi”ga jo‘natishdi. To‘g‘rirog‘i, bosh muharrir suratkash bilan borayotgan ekan, meni ham qo‘shib olishdi. Tushunarli, demak, bitiklar kaminaning zimmasida… Shinamgina, ikki qavatli bino ekan. Serdaraxt hovlisi katta. Kechagi tongotar choyxona bazmdan so‘ng boshim yorilay deb turgandi. Ammo bir davomi…
Sovuq boshlanayotganidan bo‘lsa kerak, choyxonada har doimgidan ham odam gavjum. Doimiy tanda qurganlardan tashqari, endi issiq kunlarda dala-dashtda ish bilan andarmon bo‘lib yurganlar ham yumushlarini tugatib, uyda zerikkanlaridan esnab-esnab ko‘chaga chiqishadi-da, birin-ketin choyxonaga kirib kelaverishadi. Ular dastlab ichkaridagi tutun va davomi…
U ulug‘ daryo sohilidagi mangu bahor mamlakatida qishni, qorni sog‘inib, odamlarga yaxshilik qilish orzusida yashardi. Yuragida yaxshilikka tashnalik hissi juda kuchli edi, shu bois Yangi yil arafasida orzularini haqiqatga aylantirmoqchi bo‘ldi.Qorni och, boshi aylanardi. Bandargohdagi bir qahvaxonaga kirdi, taomnomaga uzoq davomi…
Xat qisqa va zardali edi — “Oyto‘ldi enang og‘ir yotibdi. Joni uzilmasdan kel!”— bunaqa dag‘al jumlalarni faqat ammam yozdirishi mumkin, boshqa hech kim. Pashshaning qanotiday keladigan shu bir parcha qog‘ozda ham Oyto‘ldi enamga nisbatan bir umr tark etmagan ta’na-yu dashnomini, davomi…