ЯХШИ ХОТИН

– Мухторжон, нима гап? Уйда жанжал бўлдими, дейман?
– Хотин билан яна озгина жанжаллашдик-да, оқсоқол.
– Жанжал қилдингми ё келинни урдингми?
– Шу, тили чаён. Гап қайтарганида оғзи ёпилмайди. Шунга урдим.
– Урганингда хотининг кўчага қочдими ё уйга кирдими?
– Ўзини дарров уйга урди, оқсоқол. Нимайди?!.
– Гап қайтариш хотинларга теккан бедаво касал. Энди хотинни урма, бола. Қайтиб қўлингни теккизма, келин яхши хотин бўлади.
 
НОН ВА ДОРИ

У ҳар куни ишга боради ва ҳориб-толиб қайтади. Аввал дўконга кириб, узоқ саралаб нон харид қилади. Сўнг кўчанинг нариги томонидаги дорихонага кириб, талашиб-тортишиб дори сотиб олади.
Аввал мазза қилиб нон ейди, сўнг ҳузур қилиб дори ичади.
 
УЧТА БАНАН

У ишдан қайтишда уч нафар фарзандига гоҳ уч дона банан, гоҳ уч дона шоколад харид қилади. Кўпроқ банан албатта. Бундан болалар бениҳоя хурсанд бўлиб, бананни олишлари билан уйни бошларига кўтаришади.
– Дадам банан олиб келдилар, – деб қийқиришади. Сўнг қўлларидаги бананларни пўстидан айириб, бир-бирларига мақтаниб ея бошлайдилар.
Бобо билан буви бир-бирларига сездирмасдан қараб, астагина тамшаниб қўядилар. Иккаласи ҳам беихтиёр “мен боламга, болам боласига”, – деган мақолни эслайди…
 
КАПАЛАК

Шаҳар ҳар кунгидек улкан ғала-ғовур оғушида. Асаббузар автолар кўчаларни баттар шовқин-суронга тўлдириб юборган. Одамлар на ғала-ғовурларга, на шовқинларга асло парво қилмай, шошгани шошган. Шовқин аллақачон уларнинг кундалик ҳаётига сингиб кетган.
Кўчалар лиқ тўла шовқин. Метролар тирбанд. Милиционернинг ҳуштаги, автоларнинг чинқириғи бир зум тинмайди. Бақир-чақирдан одамларнинг қулоқлари қоматга келган. Асабий, телба-тескари суҳбатлар авж пардаларга кўтарилади:
– Йўл берсангиз-чи, анграймай!
– Мунча ҳовлиқасиз?..
– Ҳе, оғзингизни юминг.
– Сиз ҳам оғзингизга қаранг.
– Оғиздан олдин кўзга қараш керак, галварс!
– Кўриб-кўрмасликка олади-я.
– Ҳозир ҳамма шунақа…
– Қулоғиям карга ўхшайди.
– Фақат меники эмас.
Яна автолар фарёди. Бақир-чақир авжида. Шаҳар шовқинга ғарқ бўлган. Қайсидир кўчада водопровод қувури ёрилган шекилли, бульдозер ҳайқириб ер ковлаяпти. Яна бир кўчада ола-тасир асфальт ётқизиляпти… Тирбанд кўчадан тобут кўтариб боришяпти. “Бир текис кўтаринглар”, – деган шовқин эшитилади.
Мусиқани вадаванг қўйиб, қий-чув қилиб кетаётган тўй машиналари тобут кўтарганларни қувиб ўтмоқчи….
Йўлак четидаги турфа гуллар қийғос очилиб ётган кичик гулзорда бир беозор капалак оҳиста учиб юрибди. У шовқинга ҳам, бақир-чақирга ҳам парво қилмай майин қанот қоқади. Завқланиб учади. Ана капалак бир гулга қўниб, унинг ҳидидан маст бўлиб, бошқа гулдан завқ олиш учун яна қанот қоқди. У гулдан-гулга қўниб, улардан бўса олаётганга, гуллар билан сирлашаётганга ўхшайди… Унинг шовқинзор билан асло иши йўқ…
 
ОНА

Она бедаво дардга йўлиқди. Давонинг нархи баланд эди…
Онанинг беш фарзанди бор эди. Икки ўғил ва уч қиз. Улар уйли, жойли бўлиб, бир-бирига суяниб яшашарди. Чунки уларнинг ҳам фарзандлари бўлиб, рўзғорларини амаллаб тебратишарди. Оталари икки йил бурун қазо қилган эди…
Фарзандлар ўзаро маслаҳатлашиб қўлларидан келгунича оналарига мадад бўлиш, бирор-бир ёрдам бериш учун йиғилдилар. Она уларнинг ҳол-аҳволини кўриб, дардини достон қилмади. “Дўхтирлар ташхис қўйишда янглишибди, – деди. Сўнг секин шивирлади: – Мен соппа-соғман, жоним болаларим, ҳеч нарсани ўйламанглар, ташвиш чекманглар”.
Болалар аста бошларини кўтариб, бир-бирларига “ҳайрият” дегандай енгил нафас олдилар. Она улуғ, болалар эса ҳали бола эди.
Она, шўрлик ва меҳрибон она бир ҳафтадан сўнг вафот этди. Доно ва оқила она дардини ўзи билан олиб кетди.
 
ҚОШИҚ

Улар қирқ йиллик қадрдон бўлиб, бир-бирлари билан иноқ дўст эдилар. Тақдир тақозоси билан қуда бўлдилар. Бири қиз берди, иккинчиси келин қилди.
Маълум бир вақт ўтиб, аён бўлдики, келиннинг тутқаноғи бор экан. Буни билган келиннинг ота-онаси қуданикига кам келадиган, келса ҳам тез кетадиган одат чиқарди.
Фарзанд кўрганидан сўнг, келиннинг касали янада кучайди.
“Фарзандим учун яшайман”, деган ўғил, кутилмаганда ажралишга қарор қилди. Келинни ота-онасиникига барча нарса-қораси билан элтиб қўйишди.
Эртаси куни келин томонидан хабар келди:
– Қошиғи қолиб кетибди…
 
ҲАЗИЛ УЧУН АРИЗА

“Билмасдан ҳазил қилганим учун ўз хоҳишимга биноан ишдан бўшатишингизни сўрайман”.
 
ОТА КАСБИ

Гўрков қутлуғ ёшга етди. Ошна-оғайниларига дастурхон ёзди. Унга ҳам сўз беришди.
– Кўпчилик фарзандингизга нима бердингиз, деб мендан сўрашади. Мен азиз фарзандимга ўз касбимни бердим, – деди у ғурур билан.
 
БЕГОНА

У корхонада қирқ икки йил чумолидай меҳнат қилди. Машаққатлар ва изланишлар эвазига оддий ишчидан раҳбар ўринбосари лавозимига кўтарилди. Жамоанинг ҳурматига сазовор бўлди.
Кеча уни жамоадошлари дил изҳорларини баён этиб қутладилар, самимий табрикладилар. У кишининг шаънига энг яхши ниятлар билдирилди, мўл-кўл қутловлар айтилди. Хуллас, тўй тўйдай бўлди…
У бугун ишга келди-ю, ўз-ўзидан бегонага айланди. Чунки у кеча нафақа ёшига етган эди…
 
ҒОЙИБОТАЛИК ТОШБАҚА

Маҳмуд акага!
У туғилиб ўсган ҳовлининг этагида ўойибота деган авлиёнинг қабри бор. Бу зиёратгоҳ шўро даврида яратганнинг марҳамати билан қаттол коммунистлар эътиборидан четда қолди.
Зиёратгоҳ атрофида сермева дарахтларга бой – боғ бунёд бўлди. Лекин бу боғдан нарса олиб ҳам, сотиб ҳам бўлмайди. Авлиё атрофидаги барча нарсалардан ҳам эҳтиёт бўлиш керак, деган гапни зиёратга келганлар тез-тез такрорлайдилар…
Туробжон ҳам ҳар гал уйига борганида ота-онаси билан хол-аҳвол сўрашиб бўлгач, дарҳол ўойиботага тушиб тиловат қилади.
Бир гал қишлоқдан қайтишда ҳеч кутилмаганда машинасининг ғилдираклари бирин-кетин ёрилди. Моторда ҳам ишкал чиқди. Хуллас, тўрт соатлик йўлни ўн соатда босиб, ярим тунда минг азоб билан пойтахтга етиб келишди.
Ўша кунлари шофёрнинг ҳам омади юришмай қолди. Машина ҳар қадамда панд бераверди. Охири у бошлиққа ёрилди:
– Сизга айтмасдан, болалар ўйнайди, деб ўойибота авлиёдан бир тошбақа олиб келувдим. Тошбақа хомуш, ҳеч нарса емайди ҳам, жойидан қимирламайди ҳам. Шу жониворни жойига олиб бориб қўйсакмикин?
Туробжон рози бўлди.
Эртаси куни шофёр тонг азондан йўлга чиқиб, ўойиботага етиб бориб, тошбақани қўйиб юборибди. Тошбақани уч-тўрт тошбақа кутиб олибди. Одамларнинг айтишларича, бу тошбақалар дуо олганмиш.
 
СОДДАЛИК

Рамазон Ботир бир жиноят устида қўлга тушди. Терговчи сўроқ жараёнида унга озгина дўқ қилиб, қулоғига салгина чертган эди, қўрқиб кетган Рамазон Ботир ўзини оқлашга тушди:
– Нега мени урасиз, акажон? Мен қилиб юрган бу ишларни қўшниларимиз Зафар аканинг ўғиллари, яна бир қўшнимиз Муҳиддин ҳам қилади-ку. Нега уларга индамай мени урасиз?
Рамазон Ботир ўзини оқлаш баҳонасида қўшниларини сотиб қўйганини билмай қолди. Эҳ, ўзбекча соддалик қурсин!
 
ДЎППИСИ ЙЎҚ ДУНЁ

Набираси Анваржонга ўзининг гоҳ ёруғ, гоҳ машаққатлар билан ўтган ҳаёти ҳақида ҳикоя қилган Сулаймон бобо оппоқ соқолини бармоқлари билан тараб, хўрсиниб шундай деди:
– Ҳаёт шунақа шафқатсиз, болам. Унинг зарбаларига чидаб, қувончли лаҳзаларида ўзингни йўқотмасанг бўлди. Биласанми, ҳамма гап нимада, бобом раҳматли айтганларидек: дунёнинг дўпписи йўқлигида.
– Бобо, дунёнинг ҳам дўпписи бўладими?
– Биласанми, Анваржон болам. “Дўпписи йўқ дунё”, деган иборани раҳматли бобом кўп айтардилар. У киши, “агар дунёнинг дўпписи бўлганида, одамларнинг бошларига шунчалар ғам-ташвишларни ёғдирмасди. Дўпписи бўлса, ҳаётнинг паст-баландини, одамларнинг турмушини сал-пал бўлсаям яхши томонга ўзгартирарди” – дердилар. Баъзан бирор нарсадан зерикканларида, андак диққат бўлганларида қўл силтаб қолардилар: “Э, дўпписи йўқ дунё”, – деб.
 
МАЙИЗ ҚАНДАЙ БЎЛГАН?

Меҳмондорчилик авжига чиққанида, даврага яна бир-икки киши келиб қўшилди. Лагандаги ошнинг ҳам таги кўриниб қолган эди. Ошнинг чўғи пасайганини кўриб, Саид оқсоқол астагина қўлини артди. Буни сезиб қолган Алижон ошпаз даврадагиларни ҳам хижолатдан қутқарган бўлди.
 – Олинглар, олинглар. Оқсоқол қўлингизни артманг. Бир ошатиб юборинг. Қадимдан: “бир майизни қирқ киши бўлиб еган”, деган ҳикмат бор-ку!
 – Тўғри айтасиз, Алижон. Шундай ҳикмат бор. Лекин қадимги майизлар ҳам қўйдай-қўйдай бўлган-да, – деди Саид оқсоқол донолик билан.
 
ФУТБОЛ ТЎПИ

Ҳуштак чалинди. Тўп зарб билан тепилди. Кейин оёқларга худо берди: тўпни шафқатсизларча нишонга ола бошладилар. Улар орасида икки одамгина раҳмдил экан, бот-бот тўп шўрликни қўлларида кўтариб ушлаб қўядилар. Сўнг улар ҳам шундай зарб билан тепадиларки, шўрлик тўп оғриқдан ёрилиб кетай дейди.
 Тўпнинг гоҳ у, гоҳ бу дарвоза тўрига тушиб кетганини ҳисобга олмаганда, асосан майдон узра зарблар оғушида чарх уради.
 Стадион бақир-чақирдан бир зум тўхтамайди. Яна ҳуштак янграйди. Лекин тўп билан ҳеч кимнинг иши бўлмайди. Оёқлар одатдагидай икки томонга ажраладилар. Бир томонга кетаётганлари кўпкарида улоқни олган отнинг оёқларидай шаҳдам ва ўктам. Иккинчи томондаги оёқлар жароҳатланган илондай судралади.
 Тўп эса стадионда ёлғиз қолади. У бу гал ҳам нималар содир бўлганини билмади. Ўйлай деса, боши, кўрай деса, кўзи йўқ шўрлик тўпнинг…
 Афсуски, ҳаётда футбол тўпига ўхшаган кимсалар борлигини кўриб, ачиниб кетасан киши.
 
КЕТМОН – ТАБИБ

Профессор Воҳид Саидов бир пайтлар катта амалдор бўлган. Унинг қабулига кириш ёки тўй-маъракада қўлини олиш кўпчиликка насиб этмаган. Савлатидан от ҳуркадиган кимсалардан бўлган.
 У олтмиш ёшга тўлган куни дўстлари, биродарлари ва оила-аъзолари билан чоғроқ анжуман қилди. Унинг шаънига барча эзгу тилаклар айтилди, совға-саломлар берилди.
 Эртаси куни ишдан бўшаганлигини маълум қилиб, ариза ёзиб, ҳайдовчисидан бериб юборди.
 Уни ишхонага қайта-қайта чақиришди, сўрашади, бир бор келиб кетишини илтимос қилишди. Лекин Воҳид Саидов ишхонага қайтиб қадам босмади.
 У ўша кундан бошлаб, бир вақтлар харид қилган кетмонни қўлига олиб ҳовлидаги бир парча ер билан ошно тутинди.
 Онда-сонда соғлигидан шикоят қилиб қоладиган профессор кетмон орқали ерга астойдил меҳр қўйди.
 Воҳид Саидов худо умр бериб, тўқсон ёшга тўлди. Журналист ундан сўради:
– Шунча умр кўришингиз сири нимада?
У киши олма дарахти шохига илдириб қўйилган кетмонни қўлларига олиб, шундай жавоб қилди:
– Менинг табибим – кетмон, шифохонам – ер!