Enasining yettisi o‘tkazilgan kunning ertasi yumushga chiqqan Tog‘ay oqshom oldi ovuli tomon o‘sha-o‘sha g‘amnok bir kayfiyatda qaytarkan, kunchiqishdagi adirlik qo‘yniga sho‘ng‘igan ko‘yi, g‘uborli olis ufq qa’riga singib, izsiz yo‘qolgan keng asfalt yo‘lning o‘ng tarafidagi tog‘oldi kengligi uzra misli bodroqdek sochilgan davomi…
Qasos tug‘lari qachon ko‘tarildi, alam kalxatlari qachon ustimizda ucha boshladi, kin josuslari qachon ichimizga kirdi, adovat qilichi qachon qayrala boshladi? Biz qachon bir-birimizga toqat qilolmaydigan xunxor dushmanlarga aylandik? Kudurat qachon ko‘nglimiz mehrobiga o‘tirib oldi, nafrat hidi bizni qachon mast qila davomi…
To‘qsonbosdi mahali edi. Tilovning baytal chopib bo‘lsa-da, poyga olaman, deb karillab yurgan paytlari. Bo‘sag‘adagi ola po‘stakning ustida “xur-xur” uxlab yotgan mushuk yoniga tushgan choponning shovuriga uyg‘ondi; ko‘zini erinibgina ochdi, cho‘zilib kerishdi, old oyog‘i bilan yuzini yuvdi. – Pisht-ey! – dedi davomi…
Iqbol Mirzoga Bu voqeaga ancha bo‘lgan-da. U sovuqlar o‘tib, yomg‘irlar yerga singib, u qorlar erib, o‘rnida yam-yashil o‘tloqlar ko‘karib chiqqan. O‘sha kuni vodiylaru vohalarni quyuq tuman bosgan edi. Sira tarqamas, bulut kabi har yoqni birday enlab olgan, goh quyuqlashib, goh davomi…
Birinchi kun …Qishloqqa kirib borarkan yo‘l yoqasidagi tanish daraxtlardan birortayam qolmaganligiga ko‘zi yetgach dami ichiga tushib ketdi… Bir vaqtlar shoxlari shamolda gurillagan, epikinda sollanishgan, shoxlashishgan shoxlarning soyalari bir birini quvalagan, shoxdan-shoxga uchgan-qo‘ngan qushlar g‘ujuridan, ostida bir maydon o‘tirgan odamning bahri davomi…
Jarchi har kuni erta uyg‘onadi. Rahmatli otasi bolaligidan uni shunga o‘rgatgan. Yuvinib-tozalanib, ich uyga kirib, tonggi namozga jar soladi. Jarchilik unga rahmatli otasidan o‘tgan. Otasi aytishicha, uning ham otasi shu qishloqda jar chaqirib o‘tgan. Undan oldin katta bobosi… Bu naslga davomi…
Uni ilk bor G‘o‘bdintog‘ etagida uchratdim. Quyosh nurlari nimjo‘sh rutubatni kesib, tiramaning achimtir issig‘i zabtiga olganida yaydoq dalada lo‘kkillab ketib borardi. Ahyon-ahyonda biyday yalanglikda is olib chopar, gohida bo‘ynini cho‘zib shuvoqlar orasiga hezlanib tikilib qolardi… Ovi baroridan kelmasa, yana somonpoyasi davomi…
Qishloq men uchun hikoyasi yarim qolgan odamlar yashaydigan makon edi. Har kuni o‘nlab, yuzlab odam o‘z hikoyasining davomini qidirib gavjum shaharlarga ketib boradi, deb o‘ylar va o‘ylarimning to‘g‘riligiga ishonardim. Men uchun qishloq loysuvoq tomli uylardan boshqa narsa emas edi. Darvozasining davomi…
U mening to‘ng‘ich farzandim, ko‘zimning oqu qorasi edi: uning bu ko‘hna dunyoga kelishi, ilk marta go‘yo ona qornidagi taftli va orombaxsh hayoti buzilganidan ko‘ngli qattiq ozor chekkandek, daf’atan chinqirib yig‘lab yuborishi jismu jussamdagi mudroq tortgan tuyg‘ularimni birdan junbushga keltirgan, tushkun davomi…
Bozirgan chavandoz dog‘da qoldi… Qizg‘aldoqning adog‘idan ko‘ndalangiga Tagsaroy oqadi. Tagsaroyning kungay beti qari lalmi (el shunday ataydi), qiblasi suvot – tayoq suqsang barg yozadi. Zamoni charxifalak bo‘lib ketgan bu kunda qozi ham, mirshab ham, do‘xtir ham tish-tirnog‘i bilan yerga tarmashgan. davomi…