Yurtning qizil toshlari qondan qizargan, uzorida ungan gullar elning yigitlarining qonidan qontalashday.Bundan chapga qarasangiz qirmizi olmayu qora uzumlarini ko‘z-ko‘z qilib Naxchivon, Shusha yastanib yotadi. O‘ngga qarasangiz, uzoqlarda Shirvon, Tabriz, Xuroson nozlanadi.Bir mahallar dovruqli Shohrux Mirzoning izlari qolgan bu ajib yurtda davomi…
“Etim bola, hoy bola, Singling qani, boy bola?..” R. Rahmatdan Dang‘araning dashtida, shamolli kechada aka va singil buvilarinikiga ketib borishmoqda edi. Qorong‘i tusha boshlagan bo‘lsa-da, hali tevarakni enlab ulgurmagan edi. Qarama-qarshidan esayotgan shamol shiddati ostida och kulrang tusli notanish butalar davomi…
Farg‘onaning chekka bir qishlog‘ida, er-xotin to‘ydan kech qaytishayotgan edi. Terakzorlar adog‘ida, chakalakzor boshlangan joyda ko‘rib qolishdi uni. Kichkinagina ekan. Oyoqchalari ham mittigina. Tuproqni changallab olibdi, yelkasida ikkita qanotchasi ham bor, uchidagi parlari shundoqqina loyga belanib, shalvirab tushibdi. Bir qanoti g‘ayrioddiy davomi…
“Yo‘qol, yo‘qol!” Shamol shiddat uradi. Ko‘lmaklar osmonning bir parchasini xira akslantiradi. Yaproqsiz yalang‘och shoxlar chayqaladi, havo to‘lqini ko‘lmaklarning suvlarini chayqatib, bulturgi nam xazonlarni xiyol siljitib o‘tadi.Nam tuproq ustida yunglari ho‘l bir kuchuk panjalariga boshini qo‘yib yotibdi. Pir etib zag‘cha uchib davomi…
Shom qo‘na boshladi. Darvozaxonada kimdir tomoq qirdi, keyin qadam tovushi eshitildi.– Hoy, otang keldi, qara, – dedi ishkom ostida, qozon boshida kuymalanayotgan ona. Uning yoshi taxminan qirq beshlarda, yuzi och jigarrang, shu bois ko‘zi atrofidagi ajinlari yanada chuqurroq ko‘rinadigan, ammo davomi…
Qaydam, bundan ikki yil burunmidi, falsafaga qiziqqan paytlarim edi. Bu g‘aroyib fan aqlu hushimni shu qadar egallab olgandiki, har bir narsadan falsafiy xulosa chiqaraverardim. Falsafa esa, asli Olmoniyada rosa rivojlangan emasmi, qay bir kitobda o‘qiganim «Der Todd immer gewinnt» degan davomi…
Qadrdon ustozim Jamila opaga bag‘ishlayman! — Qachon o‘qiysan, bola?! “No‘l” olaverib — sen, qo‘yaverib — men charchamadim. Yoki uyingdagilar kundaligingni tekshirishmayaptimi?..Boshlang‘ich sinfda o‘qib yurgan paytlarimda ingliz tili o‘qituvchimiz har kuni shu gaplarni aytib, koyirdi. Men ham negadir bu fanni hech davomi…
Qishlog‘imiz chetidagi dalaning o‘rtasida bir xilvat joy bor. U yer aylana shaklida bo‘lib, ichida to‘qayzorga o‘xshab teraklar o‘sib ketgandi. Shu terakzor o‘rtasida bir uy bor. Aytishlaricha, bir zamonlar o‘sha uyda Oyjamol ismli ayol yashagan ekan. U ayol kim, qayerdan kelgan, davomi…
Qishlog‘imizning chetidagi bir kulbada qandaydir odam yashar, lekin unga hech kim parvo qilmas edi. U yolg‘iz edi. Hamma uni devona deb chaqirardi. Sochi o‘sgan, qorasidan ko‘ra oq tolasi ko‘proq, egnida qayerdandir topib olgan yirtiq-yamoq to‘n, boshida esa yag‘iri chiqqan qalpog‘i davomi…
Buvaning ta’rificha, “qush uchsa, qanoti odam yursa, oyog‘i kuyadigan” qadimiy Mirzacho‘lda hozir qanchalar obod qishloqlar paydo bo‘ldi. Shu go‘zal qishloqlardan birida Xondamir degan bola yashaydi. Uning ikki tepa tishi tushib, gapirganda kulgiliroq ko‘ringani bilan asli o‘zi juda yaxshi bola. Yozda davomi…