— E, bo‘ldi-da, ota, odamni nomuslarga o‘ldirdingiz-ku! Shu yerdan ko‘chib ketsam qutulamanmi sizdan?!Dadamatov axiyri shunday dedi. Sanoqul bobo majbur qildi. Dadamatov jahl ustida shunday dedi-yu, endi pushaymon bo‘lib o‘tiribdi. Pushaymon bo‘lgani sari esa battar achchig‘i chiqmoqda.Aslida, nega shunchalik tutaqqaniga o‘zi davomi…
Ko‘hna qipchoq dashtlarinn bahor tanqis gullari bilan bezagan. Qontalash rangdagi ulkan quyosh barkashi choratrofga ayovsiz tig‘ uradi. Uncha katta bo‘lmagan qum tepaliklar, barxanlar orasida yangi chiqqan to‘rtta o‘tov qad rostlagan O‘tovlarning atrofida to‘qson ikki bovli o‘zbek urug‘laridan biri odatdagi kundalik davomi…
Odamning o‘z jonini ham tikishga tayyor turgan biror narsasi bo‘lishi kerak. . .Lev Tolstoy Martning boshlari edi. Dashtlarga etagini yoza boshlagan bahor adirlar va tog‘ yonbag‘irlariga o‘tlardi. Kordan so‘ng yer betida qoladigan yupqa pardani yorib chiqqan ilk boychechaklar hali ochilib davomi…
“Olmay qadr qon bo‘lsin, bermay otasi o‘stirmay onasi o‘lsin!… ”Cho‘lpon. «Oydin kechalarda». Naqshinkor ustunlarning tilloviy tovlanishidan ko‘z qamashadi. Turli xil yaltiroq toshlar bilan bezalgan mehrob shaklidagi pechlar, xayoliy tasavvurlar jo bo‘lgan gulchin devorlar, aqlni o‘g‘irlaydurgon qon rangli gilamlar, mitti shamdonlardan davomi…
— Zulfi-i! Ho, Zulfiyaxon! Chiqaqoling, sevinchli xabar kep qoldi!— Hozir, ona, hozir chiqaman.Zulfiyaning tovushi qo‘ng‘iroqdek jaranglab chiqqan bo‘lsada, uning o‘zi hiyla parishonxayol edi. Kundoshlarining yonida sir boy bermaydi, shu bois qanday bo‘lmasin chehrasidan tabassum arimaydi.
«O‘ldirsang, o‘zingni o‘ldirding faqat,Assalom alaykum, dorning og‘ochi».Rauf Parfi Xayollar iskanjasida kolgan ayol, deraza tabaqasi kuchli shamoldan taraqlab yopilgach, o‘ziga keldi-da, og‘zini qaldirg‘och palaponiday ochib yig‘layotgan bolasiga ko‘zi tushdi. Ongi, shuuri ruh sipohiylariga asir tushgan bo‘lsa hamki, bolaning, onam qani, deganday davomi…
Ulfat akaning o‘limidan keyin Tamara xola yolg‘izlanib qoldi…Garchi befarzand bo‘lsalar-da, qirq yillik turmushlari davomida eri bilan yomon yashashmagandi. Farzand bo‘lmaganidan keyin er-xotin bir-biriga suyanib qolarkan-da. Bunday er-xotinlarning qay biri avvalroq olamdan o‘tsa, beva qolganining mash’um ayriliqqa ko‘nikishi oson kechmas ekan.
Lang ochiq temir darvozadan kirib kelgan uringanroq “Neksiya” o‘ng tarafdagi vagon-uydan biroz o‘tib to‘xtadi. Uning orqa eshigidan yuz-ko‘ziyu harakatlaridan chinakam amaldorlardek ko‘ri¬nishga astoydil chiranayotganligi sezilib turgan qirq yoshlardagi erkak shoshilmay tushdi. Eshikni yopishi bilanoq mashina nari ketdi.
Rustam uydagi o‘ziga tegishli darsxonani yig‘ish¬tirayotgan edi, turli qog‘ozlar orasida eski bir devor-kalendarga ko‘zi tushdi. Kalendar uyga qayerdan, qanday kelgan? Eslamadi. Plakat shaklidagi katta, qalin qog‘ozning pastki qismida bundan ancha burungi yilning oy va kunlari belgilangan, yuqori qismida yo‘lbars surati davomi…
Bir yorug‘lik izlaymiz hamonRauf PARFI …Boyxon bu kunni ilhaq kutgan edi. Uzoq dashtda uloqib qolgan, iror o‘tkinchi ulov sharpasiga umidvor ko‘z tikkan yo‘lovchidan u ham shu kunga mushtoq edi.Boyxon tanasi taram-taram bo‘lib ketgan daraxtga behol suyanib, chuqur-chuqur nafas oldi. Kulrang davomi…