Ҳалим акага Биз ўтирган поезд ўкириб, пишқириб зим-зиё зулмат қўйнига шиддат билан сингиб борарди. Чароғон, гавжум шаҳару қишлоқлар ҳаш-паш дегунча ортда қолди. Ҳурпайган, ўппайган қир-тепаликлардан иборат кимсасиз яйдоқ дала-дашт бошланди. Темир ғилдиракларнинг “тарақа-туруқ” товуши гоҳ кучайиб, гоҳ сусаяр, вагонлар бамисли давоми…
Қуюқ дарахтлар соясидаги чорпоянинг бир тарафини ўзиники қилиб олиб, гупириб ўтирган Гупирдин навбатдаги қадаҳни бир кўтаришда бўшатди-да, бўшаган пиёлани гуп этиб дастурхонга тўнтарди. Улфатлардан “Э, яшанг”, “гап йўқ”, “маладес”, деган олқишларни мамнуният билан қабул қилиб олгач, катта ишни дўндириб қўйгандай давоми…
Бошим кал, дилим нозик, деган экан биттаси. Мен кал эмасману аммо кўнглим хийла нозикроқ. Сал нарса ғашимга тегади. Бутун тўй давомида ҳофизнинг бир ерда ўтириб олганча қўшиқ айтиши таъбимни хира қилиб, кайфиятимни бузиб турибди. Ҳофиз дегани бундоқўртага чиқиб, бор-йўқ маҳоратини давоми…
Икки бошли калхат сурати туширилган хос вагонни етаклаган паровоз бир нарсадан қуруққолгандек ҳансираб, Самарқанддан саҳар мардонлаб йўлга чиқди. Атрофни аччиқ-сассиқҳид босди. Хайрлашаётган баҳорнинг намтоб ҳавосига ўрлаган қора тутун ичра поезд юрар йўлини тусмоллаб борарди. Яна сон текканидан ўзида йўқ хурсанд, давоми…
Талаба ёзги таътилга чиққач, туғилган қишлоғига жўнамоқчи бўлди.Унинг қишлоғи тоғ этагида. Шаҳар дўконларига бир-бир кириб, катта бойваччалардек кўзига кўринган нарсаларнинг нарх-навосини сўраб-суриштирди, аммо ҳеч нарса харид қилмади. У оладиганини қишлоқ дўконидан олишни ўйлади. Шуниси маъқул экан. Қишлоғига мўлжалидан ярим соат давоми…
Катта-кичик арчалар орасидан қорли чўққилар кўзга ташланади. Тик келган қуёш оппоққорларни кумушдай ярқиратади. Ойнадек силлиқ музлар ёриғидан оқаётган зилол сув шилдирайди. Адир бағридаги қизил, кўк ва яшил тунука томли уйлар мўриларидан чиқаётган тутун кўкка ўрлайди.Тоғда ўқ товуши эшитилиб, акс-садо беради. давоми…
Мазкур воқеани бир неча йиллар аввал Ҳиндистоннинг номдор шаҳарларидан бири Лакновда эшитган эдим. * * * Надим икки бора рўзғор тутган, аммо фарзанд кўрмаган, аёллар эса турли баҳона-сабаблар билан уни ташлаб кетишганди. Эндиликда отамерос ҳужрасида танҳо кун кечирар, эрталабдан қаро давоми…
Қишлоқнинг эркаси, одамларнинг эрмаги бўлиб қолган Мўммитой мактабга борганида бу йил бешинчи синфда ўқиб юрган бўларди. Тенгқурлари орасида хийла гавдали бўлганидан уни кўрган одам олтинчи ё еттинчи синф ўқувчиси деб ўйлаши шубҳасиз. Лекин ҳамма уни беш-олти яшар бола ўрнида кўрарди. давоми…
Профессор Мавлавий унга термулиб қолди. Нима учундир кўзойнагини олиб, шишаларини дастрўмолчаси билан артган бўлди ва қайтадан тақди. “Ҳм”, дея ўрнидан турди-да, хона бўйлаб у ёқдан-бу ёққа юра бошлади. Афтидан у шогирдидан бундай такаллуфсизликни кутмаган, бу унга ўта ҳурматсизлик, шаккоклик бўлиб давоми…
Рассом алам билан мўйқаламларини синдириб ташлади. Суратларни йиртиб-йиртиб деразадан улоқтирди. Телбаларча кўчага чиқди-ю, қаёққадир кета бошлади. У ўзидан ўзи норози бўлар, суратни сотган кунига лаънат ўқирди… Балки муҳтож бўлмаганида уни сотмасмиди. Нега энди ўша қизни қайтадан чизолмаяпти? Нега?! Беихтиёр суратни давоми…